یونولیت چیست؟ یونولیت که نام اصلی آن پلی‌استایرن انبساطی (Polystyrene) و یا پلاستوفوم است، نوعی پلیمر سفید رنگ و عایق رطوبت و صدا و حرارت است که از فرایندهای پتروشیمی تهیه می‌شود. کاربرد یونولیت برای عایق‌سازی، ساخت وسایل نیازمند عایق حرارتی و بسته‌بندی ابزار حساس الکتریکی، الکترونیکی و مکانیکی کاربرد دارد. مصالح پلاستوفوم یک ماده با وزن کم است که قابليت هاي بسيار زيادی دارد و اکثر مردم آن را به اشتباه”كائوچو (نوعي ماده طبيعي)”، ” آكاچو ” و يا “يونوليت” مي نامند.

این ماده از مواد پليمري است كه يك نمونه از آن با نام پلي استايرن انبساطي و علامت اختصاري EPS شناخته مي‌شود. از این ماده در امور بسته بندي، عايق سازي، آموزشي، تبليغاتي و … استفاده می شود. اين مواد با دانه بندي هاي ريز و درشت و با وزن حجمي گوناگون بصورت گرانول، ورق و بلوك در اندازه ها و ضخامت هاي گوناگون در بسته بندي هاي تعدادي، قابل ارائه است. دستگاه هاي برش توسط سيم داغ يا Hot Wireموجود در بازار، این ماده را به اشكال و طرح هاي مختلف در مي‌آورند.

دمای گذار شیشه ای شدن پلی استایرن خیلی بالاتر از دمای معمولی است، این ماده یک پلاستیک مفید است. این ویژگی باعث می شود که پلاستیک فوق العاده سخت، کمی شکننده، شفاف و صیقلی باشد که چگالی آن حدود 1.09 – 1.04 g/ml است. این ماده می تواند نور معمولی را تا حدود 90 درصد از خود عبور دهد و همچنین گزینه مناسبی جهت تهیه شیشه مصنوعی و ویترین ها در فضای بسته است.

ماده اولیه

ماده اولیه یونولیت استایرن است و در پتروشیمی بدست می‌آید. پلی‌استایرن یا حرف اختصاری PS ماده اولیه می‌باشد.

عایق بودن

یونولیت عایق خوبی برای صدا و گرما است:

یونولیت معمولی به ضخامت ۱۰ سانتی‌متر در برابر صدا ۴۲ دسی‌بل عایق است.

یونولیت معمولی به ضخامت ۱۰ سانتی‌متر در برابر انتقال گرما حدود ۳۵٪ عایق حرارتی است.

بازیافت یونولیت

تاکنون عملاً امکان بازیافت یونولیت وجود نداشته‌است. چون پلی استایرن بازیافت شده به صورت بالقوه آلوده‌است. اما Ashton Cofer، یک مخترع جوان، موفق به تبدیل یونولیت به محصولی مفید شده‌است. او توانست یونولیت را به کربن فعال تبدیل کند که در بسیاری از فیلترهای آب امروزی استفاده می‌شود.

یونولیت در ساختمان

بلوك هاي يونوليتی (پلي استايرن) به دليل وزن کم و كم هزينه بودن براي ساختمان سازي و در آپارتمان هاي بلند مورد استقبال انبوه سازان قرار گرفته اند. اين بلوك ها دو نوع «قابل اشتعال» و «غير قابل اشتعال» دارند. وزن هر قطعه بلوك سيماني كه در ساختمان سازي به كار مي رود، ۱۵ كيلوگرم است، در حالي كه وزن بلوك هايی که جنس يونوليتی دارند، بسيار اندک است. همین امر سبب می شود وزن ساختمان تا اندازه بسيار زيادي کم شود. البته باید توجه داشته که اين بلوك ها تنها تا ۲۰ دقيقه تاب مقاومت در برابر حرارت را دارند. ايمني اماكن مسكوني در برابر حريق و حادثه از اهمیت زیادی برخوردار است و به مصالح به كار رفته مرتبط است..

بلوك هاي «پلي استايرن» به دليل وزن کم خود، وزن نهايي ساختمان را كاهش می دهن و، به همين خاطر است که در ساختمان سازي مورد استفاده قرار مي گيرند. باین بلوک ها نقش باروري ندارند و که باعث ایمن شدن آن ها در برابر زمین لرزه می شود. مشکل این بلوک ها، همان طور که گفته شد، مقاومت کم در برابر حرارت و شعله وري آنها در برابر آتش است. اگر جنس مرغوب اين بلوك ها در ساختمان سازي به کار رود، مقاومت شان در برابر آتش بیش تر خواهد بود. با توجه به مشکلات بحرانی کشورمان در ساختمان سازي نبايد از بلوك هاي غیر مقاوم در برابر آتش استفاده شود.

انواع غيرقابل اشتعال اين بلوك ها نيز باید طبق ضوابط به کار برده شوند تا از بروز آتش سوزی های هاي گسترده در ساختمان ها جلوگيري شود. نگهداري اين مواد به دليل واكنش هايي كه ممكن است رخ دهد، بسيار خطرناك است و ممکن است منجر به آتش سوزی شود. نکته جالب توجه این است که اين بلوك ها برخلاف تصور اکثریت، به دليل يكپارچه نبودن در برابر ضربه كوبه اي اثرات مثبت ندارند و بر عكس باعث تقويت صدا می شوند.

يونوليت جاذب صوتي بهتري نسبت به بتن است و عايق صوت برتري محسوب نمي شود و به همين خاطر به تنهايي تاثيري در افت صوت ندارد. این ماده تنها در صورتي كه بين ديوار دو جداره به كار رود، باعث افزایش افت صوتی می گردد. عايق هاي حرارتي نیز به تنهايي عايق صوتی نيستند و در صورتي كه داخل سيستم قرار بگيرند، مي توانند چنین عمل کنند.

الزامات ایمنی

برای ایجاد ایمنی بیش تر در برابر آتش، تنها استفاده از انواع کندسوزشده بلوک پلی استایرن منبسط شده مجاز بوده و استفاده از انواع غیرکندسوز غیر مجاز است. تولید کنندگانمباید مدارک لازم مبنی بر استفاده از مواد اولیه از نوع کندسوز شده برای تولید بلوک را ارائه نمایند .

برای نگهداری از بلوک سقفی پلی استایرن و جلوگیری از تاثیر آتش سوزی احتمالی روی بلوک باید تا زیر سقف به وسیله پوشش مناسب محافظت شود. پوشش باید به تیرها و تیرچه ها متصل و مهار گردد. اتصالات مستقیم به بلوک پلی استایرن قابل قبول نیست. اتصال مستقیم اندود به بلوک با هر شکل هندسی نیز بدون استفاده از اتصالات مکانیکی مجاز نبوده و حتما بایستی از اتصالات مکانیکی مهار شده به تیرها و تیرچه ها استفاده شود.

از آنجایی که دیوارهای بین واحدهای مستقل در هر ساختمان باید در برابر حریق مقاوم باشند، این دیوارها باید از لایه بلوک های پلی استایرن رد شده و تا زیر سقف سازه ای ادامه پیدا کنند. در غیر این صورت باید به طور مناسب از مصالح حریق بند استفاده شود، طوری که بلوک های پلی استایرن در این قسمت بین دو فضای مجاور شکل پیوسته نداشته باشند و از گسترش آتش بین دو فضایی که به وسیله دیوار مقاوم در برابر آتش از یکدیگر جدا شده اند، جلوگیری شود. بلوک های پلی استایرن منبسط شده در کارگاه ساختمانی باید دور از مواد قابل اشتعال نگه داشته شوند. محل قرارگیری این مواد نباید در معرض ریزش یا تماس براده های داغ یا جرقه های ناشی از جوشکاری قرار بگیرند.

انبار بلوک ها باید دور از محل عملیات ساختمانی باشد تا احتمال بروز آتش سوزی کاهش یابد. بهتر است از انبار کردن بلوک ها به حجم بیش از 60 متر مکعب خودداری شود. در صورتی که نیاز به انجام چنین کاری باشد، بلوک ها باید به قسمتهای با حجم حداکثر 60 متر مکعب تقسیم شوند و بین هر دو قسمت حداقل 20 متر فاصله وجود داشته باشد. افراد مشغول کار باید در رابطه با عدم استفاده از هرگونه شعله و نیز عدم استعمال سیگار در مجاورت محل نگهداری بلوک ها آگاه شوند و تابلوی استعمال دخانیات ممنوع در مجاورت محل نگهداری بلوک ها نصب گردد. به تعدادی کپسول آتش نشانی نیز در نزدیکی محل نگهداری بلوک ها نیاز است.

اگر می خواهید برای تبلیغات شهری می خواهید از یونولیت استفاده نمایید، باید با پوشش های پلیمری، آن را در برابر شرایط جوی مقاوم کنید. یونولیت امروزه به جای بلوک های سیمانی و سفالی در سقف تیرچه بلوک ساختمان ها به کار می رود. استفاده از یونولیت (پلی استایرن منبسط شده) در سقف ساختمان، در صورتی که در راستای ایمنی های لازم در برابر زلزله، آتش سوزی و بلایای طبیعی دیگر باشد و نیز استقامت بالایی داشتته باشد، مناسب خواهد بود.

الزامات ابعادی برای کاربرد یونولیت

رعایت پخی در دو لبه فوقانی به ارتفاع 5 و قاعده 5 سانتی متر برای راحتی عبور بتن در داخل تیرچه ها لازم است.

همچنین در رابطه با طول، عرض و ضخامت بلوک باید به نکات زیر توجه شود:

طول بلوک در هر نقطه حداکثر 5± میلی متر به ازای هر متر طول اسمی بلوک و عرض بلوک حداکثر 3± میلی متر با عرض اسمی بلوک می تواند تفاوت داشته باشند. ضخامت هیچ نقطه ای از بلوک نباید بیش از 5± میلی متر با مقدار اسمی تفاوت داشته باشد. لبه های بلوک ها باید گونیا باشند. رواداری مجاز برای انحراف از گونیا بودن لبه های طولی و عرضی حداکثر 5± میلی متر به ازای هر 1000 میلی متر طول یا عرض نمونه می باشد. حداکثر میزان انحراف مجاز از گونیا بودن لبه ضخامت 3± میلی متر می باشد.

الزامات مکانیکی

حداقل مقاومت بلوک های یونولیت در برابر بارهای حین اجرا باید برابر با 200 کیلوگرم به ازای هر 30 سانتی متر طول بلوک باشد. این بار باید در نواری به عرض حداکثر 7 سانتی متر در وسط بلوک اعمال شود.

به علت تفاوت های موجود در مواد اولیه و فرآیند تولید، نمی توان چگالی دقیقی برای کسب مقاومت مذکور مشخص کرد. با این وجود، بلوک های دارای عرض 50 و ارتفاع 25 سانتی متر با دانسیته حدود 13 کیلوگرم بر متر مکعب، مقاومت مورد نظر را دارند. با فرض شرایط یکسان از نظر مواد اولیه، فرآیند تولید و ضخامت بلوک، به هر میزان که عرض بلوک زیاد شود یا ارتفاع آن کم گردد، چگالی باید بیش تر شود. کارخانه های تولیدکننده بلوک سقفی از جنس پلی استایرن منبسط شده باید دارای آزمایشگاه باشند تا رواداری های ابعادی و باربری بلوک را کنترل کنند. در این آزمایشگاه باید باربری بلوک ها با استفاده از جک با بار معادل 200 کیلوگرم و بصورت نواری بر روی بلوک های به طول 30 سانتی متر تست شود. بلوک در این حالت نباید دچار شکست یا گسیختگی گردد.

استفاده از بلوک های دارای طول کمتر از 30 سانتی متر ممکن است باعث ایجاد شکست شود. بنابراین باید از به کاربردن بلوک های با طول کمتر خودداری کرد. همچنین هرگونه تولید و یا ارائه بلوک های به طول کمتر از 30 سانتی متر غیر مجاز است. به کار بردن بلوک های توخالی با طول کمتر از بلوک کامل نیز ممنوع است. برای بلوک های دارای حفره که در ابتدا و انتهای دهانه یا در مجاورت پل های اصلی یا در مجاورت تیرهای عرضی و یا در هر محلی که امکان ورود بتن به داخل حفره ها وجود داشته باشد، قرار می گیرند، برای جلوگیری از زیاد شدن وزن سقف و هدر رفتن باید حفره های بلوک به وسیله درپوش ها یا پرکننده های مناسب بسته شود تا از ورود بتن به داخل آن جلوگیری شود و یا این که باید در این بخش ها از بلوک های توپر استفاده کرد.

کاربرد یونولیت

ساخت سردخانه

ساخت استودیوهای صدا برداری

عایق صورتی در فضاهای دارای آلودگی‌های بالای صوتی

عایق سازی دیوارها

ساخت ماکت و تابلو اعلانات

ساخت دکوراسیون و فضاسازی‌های موقت

ساخت سازه‌های سبک

ساخت مدل های دارای اندازه بزرگ

فضا سازی و تبلیغات شهری

مزایا

وزن کم قطعات بلوک

کاهش 30 درصدی حجم بتن

کاهش مصرف فولاد و آهن

صرفه جويي در مدت زمان اجرا

كاهش دستمزد

کاهش مصرف قالب بندی تیرچه

مقاومت در برابر زمین لرزه

عايق حرارتي، برودتي و صوتي

حمل و نقل سريع و ساده

ضریب عایق یونولیت

معایب

عیبی که این نوع یونولیت دارد این است که در مقابل آتش سوزی جمع و کوچک شده و حجم اولیه خود را از دست می دهد. این به خاطر مقاومت پایین این ماده در برابر دمای بالا است. برای رفع این عیب است می توان از جنس مرغوب یونولیت پلی استایرن استفاده کرد که دارای مقاومت بیش تری در برابر آتش سوزی است.

نکات خرید و کاربرد یونولیت

در هنگام خرید باید توجه کرد که بلوک ها ظاهر سالم و یکپارچه داشته باشند. سطح بلوک باید نسبتاً صاف باشد و بین دانه های پلی استایرن فاصله ای وجود نداشته باشد. همچنین باید نام تولید کننده، کندسوز بودن، حداقل چگالی و طول، عرض و ضخامت بلوک بر روی تمام بلوک ها زده شده شده باشد.

معماری و دکوراسیون داخلی پویانو / اکبری