امروزه به خاطر کم شدن میزان فضای سبز و همچنین افزایش آلودگی هوا در شهرها، مردم به دنبال راه های جایگزین رفته اند. از آن جایی که مساحت زمین های مسکونی در بسیاری از اوقات اجازه ایجاد فضای سبز در حیاط را نمی دهد، تنها راه حل، استفاده از فضای بام است. به همین خاطر است که روف گاردن در طی سال های اخیر، خیلی مورد توجه معماران و کارفرمایان قرار گرفته است. روف گاردن که به زبان ما بام سبز نام دارد، به فضای سبز روی بام ساختمان هایی با کاربری های مختلف گفته می شود. این فضا به ما امکان می دهد انواع گیاهان را کاشته و علاوه بر ایجاد فضای سبز، ارزش افزوده ساختمان را نیز افزایش دهیم. بام سبز باعث کاهش میزان هدر رفتن انرژی، کاهش انتقال صوت و فراهم سازی بستر روابط اجتماعی می شود و علاوه بر همه این ها زیباست. اگر دوست دارید با بام سبز و نحوه اجرای آن آشنا شوید، این مطلب را دنبال کنید.

روف گاردن چیست؟

روف گاردن یا بام سبز به بامی گفته می شود که روی آن فضای سبز وجود دارد. این فضای سبز می تواند طبیعی یا مصنوعی باشد. مثلا می توان برای ایجاد بام سبز از گیاهان طبیعی یا چمن مصنوعی استفاده کرد. بام سبز، اغلب به گیاهانی نیاز دارد که با دقت انتخاب شده اند تا بتوانند در برابر آب و هوای خشن و در مقابل کمبود آب، یخ زدگی و خشکی مقاوم باشند.

نوع گیاهانی که برای بام سبز برگزیده می شوند را باید با توجه به آب و هوای منطقه انتخاب کرد. لازم به ذکر است که جزییات اجرایی بام سبز با بام معمولی فرقی ندارد و همان بخش های اصلی، مثل عایق رطوبتی، عایق حرارتی، پوشش ضد آب و درز پوش را شامل می شود. در کنار این ها از متریال هایی برای زهکشی رطوبت و نگهداری گیاهان به صورت استاندارد استفاده می گردد. البته اصطلاح بام سبز برای اشاره به بام هایی که طبق مفاهیم سبز ساخته می شوند نیز به کار می رود. از جمله این مفاهیم سبز می توان به پنل های خورشیدی یا صفحه های فتو ولتائیک اشاره کرد.

تاریخچه روف گاردن

اگر بخواهیم از اولین بام های سبز صحبت کنیم، یقینا باغ های معلق بابل در قرن های هفتم و هشتم پیش از میلاد در تمدن های حول رودخانه های دجله و فرات از اولین مواردی هستند که باید ذکر شوند. ایرانی ها نیز نمونه های از بام سبز را روی زیگورات های خود به کار می برده اند. سال ها بعد با پیشرفت صنعت و تکنولوژی و ورود بتن به دنیای مصالح، بام های سبز به اروپای غربی نیز راه پیدا کردند. در سال 1868 در نمایشگاه بین المللی شهر پاریس، بام هایی از جنس بتن که دارای فضای سبز بودند، با نام بام طبیعی خودنمایی کردند.

یکی از اولین کسانی که به شکل سیستماتیک جهت ایجاد بام سبز اقدام کرد، لوکوربوزیه بود. همچنین یکی از طراحان بزرگی که یک قرن پیش در رابطه با روف گاردن و جا انداختن فرهنگ استفاده از آن کوشش زیادی انجام داد نیز مارکس بود.

از جمله قدیمی ترین روف گاردن های دنیا که هنوز هم موجود است، می توان به روف گاردن یک فروشگاه در لندن اشاره کرد که ساخت آن به سال 1930 میلادی باز می گردد. در کشور ما نیز طی سال های اخیر، به کار بردن روف گاردن مرسوم شده است و این روزها می توان دید که در انواع پروژه های مسکونی، تجاری و صنعتی از روف گاردن استفاده می شود.

ساخت روف گاردن به دانش مهندسی خاص نیاز دارد و باید با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی و اقتصادی و توجه به نکات فنی و مهندسی مثل طراحی، زیرسازی، آب دادن به گیاهان، مهندسی خاک، روش های نگهداری از گیاهان و غیره صورت گیرد. برای ساخت بام سبز می توان از روش های مختلفی استفاده کرد. هر یک از روش های این کار، دارای مزایا و معایب خاص خود می باشند و انتخاب از میان آن ها باید با توجه به شرایط صورت گیرد.

روش های ایجاد روف گاردن

برای ایجاد روف گاردن یا بام سبز، 3 روش وجود دارد که عبارتند از:

• روش گسترده؛ این روش برای بام هایی مناسب است که ظرفیت تحمل بار آن ها زیاد نیست.
• روش متمرکز؛ تنها برای بام هایی مناسب است که ظرفیت تحمل بار زیاد داشته و می توانند وزن زیاد آن را تحمل کنند.
• روش پرتابل و مدولار؛ این روش به زیرساخت نیاز ندارد و روی انواع بام قابل اجراست.

با روش پرتابل و مدولار در ساخت روف گاردن بیش تر آشنا شویم

روش پرتابل و مدولار از مزایای زیادی برخوردار است که به شرح زیر هستند:

• به کار بردن واحدهای مدولار که وزن کمی دارند.
• پیاده سازی قطعه ها، انبار کردن آن ها بیرون از محل و مجددا وصل کردنشان
• زیبایی و سازگاری با محیط
• وجود امکان ساخت الگوهای مختلف و طرح های گوناگون
• عدم تحمیل بار مرده به سازه بنا
• نیاز نداشتن به زیرسازی خاص
• کیفیت مناسب
• نبود اتصال سازه ای با بنا

برای ساخت روف گاردن باید لایه های متفاوتی را به اجرا در آورد. اگر روش های تجاری مختلف را در نظر نگیریم، این لایه ها به طور کلی شامل 5 مورد هستند که به ترتیب از پایین تا بالا به طرح زیر می باشند:

• لایه شیب بندی و ایزوگام بر اساس دیتیل های معماری
• لایه نهایی سقف ساختمان
• ورق گالوانیزه دارای رنگ پودی کوره ای
• لایه ژئودرین برای نگه داشتن آب و هوادهی ریشه
• لایه ژئوتکستایل برای محافظت از خاک

مزایای روف گاردن

اجرای بام سبز کمک می کند هوا پاکسازی و تلطیف شود. همچنین این کار باعث کم شدن آلاینده ها، کاهش میزان جذب گرما توسط ساختمان، کنترل حرارت، کاهش مصرف انرژی و امکان بهره گرفتن از آب برف و باران می شود. بام سبز دارای زیبایی بصری است و می تواند چهره شهرهای خشک امروزی را نیز زیباتر کند. چون در اجرای بام سبز از مواد کم وزن و مقاومی استفاده می شود، بستر ایجاد شده برای رشد گیاهان مناسب است و می تواند برای کشت محصولا کشاورزی نیز به کار گرفته شود. بام سبز می تواند فضایی برای تفریح نیز فراهم کند که زیبا و دکوری است و در عین حال به عنوان محل زندگی جانوران نیز قابل استفاده است.

بام سبز می تواند بام ساختمان را در برابر اشعه های خورشید محافظت کند. استفاده از بام سبز می تواند فضای مناسبی برای گذران وقت فراهم کند. از دیگر مزایای بام سبز می توان به فضای بدون کاربرد ساختمان را به یک منظره زیبا، سرسبز، متفاوت و منحصر به فرد بدل می سازد که می توان ارزش ساختمان را بالا ببرد. با مدیریت آب حاصل از بارش می توان پایداری بنا را نیز زیاد کرد. روف گاردن ها می توانند در طول روز، مقدار زیادی نور آفتاب دریافت کنند و از این رو یک محیط دنج و عالی برای استراحت به حساب می آیند.

اجرای روف گاردن

اجرای روف گاردن در دو مرحله انجام می شود. مرحله اول شامل ساخت، ایزولاسیون و زهکشی است و مرحله دوم، ایجاد فضای سبز را در بر می گیرد. در این مرحله می توان تجهیزاتی مثل آلاچیق، سایبان، مبلمان و باربیکیو را نیز به بام اضافه کرد.

اصولا برای اجرای روف گاردن باید از متخصصان این حیطه کمک گرفت. این کار نیاز به نقشه برداری دقیق، محاسبات، انتخاب مصالح و اجرای اصولی دارد.

خاک مناسب روف گاردن

روف گاردن ها به خاک مناسب نیاز دارند. انتخاب خاک برای این فضا به دقت و توجه زیادی نیازمند است. برای آماده کردن خاک نیز باید با متخصصان صحبت کرد. خاکی که برای روف گاردن به کار می رود، محدودیت هایی دارد. باید خاکی را انتخاب کرد که توان جذب آب زیادی داشته باشد و وزن مخصوص آن نیز نسبتا کم باشد.

گر چه می توان نیاز گیاهان روف گاردن را با دادن کود رفع کرد، اما تعویض خاک و کود دادن به طور مداوم دارای مشکلاتی است و بهتر است از خاک مخصوص استفاده شود. خاک مخصوص، مواد غذایی لازم را دارد. این مواد غذایی، دانه بندی گیاهان را بهبود می دهند و نیاز گیاهان به کود را نیز برطرف می کنند.

مصالح مناسب روف گاردن

در انتخاب مصالحی که قرار است در روف گاردن به کار بروند، باید به وزن توجه زیادی کرد. روف گاردن ها روی سطح بام اجرا می شوند و به همین خاطر با محدودیت وزن رو به رو هستند. به همین خاطر باید در انتخاب مصالح به وزن اهمیت زیادی داد.

تقسیم وزن روف گاردن

معمولا وزن ناشی از انباشه شدن برف روی بام ساختمان ها چیزی در حدود 50 کیلوگرم به ازای هر متر مربع در نظر گرفته می شود. با کمک این تخمین می توان وزن حاصل از ساخت بام سبز بر روی پشت بام را حساب کرد. البته باید این را در نظر داشت که برف به صورت یکنواخت در همه بخش های بام پخش می شود و بار آن متمرکز نیست، اما روف گاردن ها به خاطر المان ها و تجهیزاتی که دارند، ممکن است در برخی از نقاط، دارای بار متمرکز باشند. این نکته را باید در محاسبه بار وارد شده توسط روف گاردن در نظر داشت. با توجه به این موضوع، تقسیم وزن در همه نقاط بام به صورت یکنواخت دارای اهمیت زیادی می باشد.

ایزولاسیون روف گاردن

یکی دیگر از نکات مهمی که باید در اجرای روف گاردن حتما مورد توجه قرار بگیرد، پرداختن به ایزولاسیون بام است. ایزولاسیون باعث می شود مرزی تعیین شود که امکان رد شدن یا نشدن آب به زیر بام سبز را فراهم سازی می کند. برای ایزولاسیون باید اندازه بام سبز را در نظر گرفت و از مصالح و روش های گوناگون، مثل قیر و گونی برای اجرای آن استفاده کرد.

زهکشی روف گاردن

همان طور که انجام ایزولاسیون در اجرای روف گاردن از اهمیت زیادی برخوردار است، زهکشی نیز بخش مهمی است که باید با دقت انجام شود. علت اهمیت این بخش این است که زهکشی به محافظت از ریشه گیاهان می پردازد و علاوه بر این، آب اضافه روف گاردن را نیز به سمت لوله های خروجی هدایت می کند. اگر برای دفع و تخلیه آب اضافه روف گاردن از لوله های مخصوص استفاده نشود، می توان از لوله های مخصوص آب باران و برف استفاده کرد. همچنینی می توان با به کار بردن متریال های خاص و اجرای فنون گوناگون، زهکشی متمرکز را به شکل گسترده اجرا کرد. این کار را می توان با به کار بردن لایه های مخصوص زهکشی انجام داد.

فیلترینگ روف گاردن

فیلترینگ به عملیاتی گفته می شود که طی آن از انتقال املاح خاک به لایه های زیرین جلوگیری می گردد. برای فیلترینگ از لایه های الیاف بهره گرفته می شود. اگر فیلترینگ در روف گاردن صورت نگیرد، بافت خاک دچار تغییر خواهد شد و میزهای زهکشی نیز بسته خواهند شد. به همین خاطر باید اهمیت زیادی به فیلترینگ داده شود.

آلاچیق روف گاردن

نصب آلاچیق در روف گاردن باید طبق اصول انجام گیرد. برای اجرای آلاچیق در بام سبز، محدودیت هایی وجود دارد. آلاچیق هایی که در حیاط یا هر فضای دیگری که روی سطح زمین است، ساخته می شوند، برای روف گاردن مناسب نیستند. این فضا به آلاچیق مخصوص خود نیاز دارد.

گیاهان مناسب روف گاردن

اصولا روف گاردن برای ایجاد فضای سبز و کاشت گیاهان ایجاد می شود و همه بخش هایی که در بالا توضیح داده شدند، برای انجام این کار صورت می گیرند. معمولا گیاهانی که در روف گاردن ها کاشته می شوند، همان گیاهانی اند که ما در باغچه حیاط خود می کاریم، اما بهتر است به سراغ گیاهانی برویم که مقاومت بیش تری دارند و در فضای روف گاردن دوام می آورند. مقدار رشد ریشه، تحمل گیاه در برابر نور و حرارت و مقاومت آن در برابر باد جزو ویژگی هایی است که باید در نظر بگیریم تا انتخاب درستی انجام دهیم.

در ادامه نیز می توانید تصاویر از چند بام سبز زیبا را مشاهده کنید.

دکوراسیون داخلی پویانو / اکبری