دیوار سبز که با نام دیوار زنده نیز شناخته می شود، دیورای است که بخشی از آن یا همه آن از پوشش گیاهی تشکیل شده است. دیوارهای سبز را می توان در محیط داخلی یا خارجی ساختمان های مختلف نصب نمود. تکنیک ها و روش های گوناگونی نیز وجود دارند که می توان به کمک آن ها دیوار سبز را در اندازه های مختلف برای فضاسازی محوطه داخلی یا جهت نماسازی به کار برد. اگر دوست دارید با دیوار سبز و مزایا و کاربردهای آن در معماری و طراحی داخلی آشنا شوید، همراه پویانو باشید.

دیوارهای سبز، نام دیگری مثل دیوار زنده، دیوار زیستی و باغ عمودی دارند. دیوار سبز، دیواری آزاد یا ایستاده می باشد که به صورت نسبی یا کامل از پوشش گیاهی برخوردار است.

دیوارهای سبز از شکوه و زیبایی زیادی بهره مند هستند. استفاده از آن ها در هر فضایی می تواند ظاهر دلنشینی ایجاد کند که جز داشتن مزایای زیست محیطی، چشم ها را به خود خیره کرده و محیط را تلطیف می کند.

دیوار سبز در اندازه های بزرگ برای پوشش دادن دیوارهای خانه و ایجاد محیطی شاداب با طراوت زیاد به کار می رود. سیستم آبیاری دیوارهای سبز از یک قاب، سلول ها و کانال های آبیاری تشکیل می شود.

تاریخچه دیوار سبز

تلفیق معماری با طبیعت و فضای سبز، یک ایده تازه نیست و از گذشته های دور، منظره های طبیعی یا ساخته دست انسان با معماری در آمیخته اند. فضاهای سبز از زمانی که انسان با دغدغه های معماری رو به رو شد، شکل گرفتند. دیوارهای شیبدار زیگورات نانا که حدود 2100 سال قبل از میلاد مسیح ساخته شدند، پوششی از درختان و بوته ها داشتند. باغ های معلق بابل نیز شام بام باغ های شکوهمند و باغ های پله ای بوده اند و به عنوان اولین نمونه بام های سبز و دیوارهای سبز شناخته شده اند. این باغ ها بین قرن های 8 و 10 پیش از میلاد ساخته شده اند.

قدمت دیوار سبز به 600 سال پیش از میلاد بر می گردد و مربوط به زمانی است که باغ های معلق بابل ایجاد شدند. دیوار سبز به دست استنلی هارت در دانشگاه ایلینویز اورابا شامپاین اختراع شد. در سال های اخیر، مفهوم دیوار سبز با رشد و نموی گیاهان در آب های معدنی و مغذی برای پیشرفت تکنولوژی مورد استفاده توسعه یافته است. در سال 2012، وسیع ترین دیوار سبز با مساحت 2700 متر مربع ایجاد شد که در مرکز قرارداد بین المللی Cabos Los واقع شده است.

مزایای به کار بردن گیاهان در دیوار‌های خارجی ساختمان

پوشش های گیاهی مانند پیچک های بالا رونده، یک ابزار خوب اقلیمی می باشند، به خصوص اگر روی سطح خارجی دیوار رشد نمایند. در این حالت، فواید بسیار زیادی به همراه خواهند داشت. بارزترین فایده استفاده از این گیاه، ایجاد سایه در فصل تابستان می باشد. استفاده از پوشش گیاهی انبوه در طول فصل تابستان در نقش حائلی بین اشعه های خورشید و پوسته خارجی دیوار کاربرد دارد.

در اثر استفاده از این روش، حرارت پوسته خارجی کم می شود و میزان انتقال حرارت از بیرون به درون بنا کم می شود. تنها عیب استفاده از پوشش گیاهی در دیوارهای خارجی در فصل تابستان این می باشد که این پوشش باعث می شود هوا در لایه های نزدیک به سطح ساختمان به دام بیفتند و در نتیجه، قدرت بادها برای دور کردن این لایه های هوای گرم کم شود، اما هر بادی که به اندازه کافی برای عبور از بین برگ ها قوی باشد، می تواند چنین مشکلی را رفع می نماید و علاوه بر این، خنکی حاصل از بخار آب روی برگ ها هم می تواند به خنک شدن اطراف بنا کمک کند.

تعریف دیوار سبز

دیوار سبز یا دیوار زنده، مشتکل از قطعاتی با پوشش گیاهی از پیش منظور شده است که به شکل عمودی و به کمک سیستم سازه ای سبک با فاصله به نمای ساختمان وصل می شود یا به شکل مستقل و خود ایستا اجرا می گردد. از دیوارهای سبز می توان در فضاهای داخلی ساختمان ها نیز بهره برد. دیوارهای سبز، با توجه به کارخانه تولید کننده شان، جنس صفحه ها و نوع خارجی یا داخلی آن، از جزئیات اجرایی متفاوتی برخوردار هستند. اجرای دیوار سبز را می توان به دو روش انجام داد:

اجرای دیوار سبز با نصب عناصر پیش ساخته

• گلدان‌های پیش ساخته
• پنل های پیش ساخته: این پنل ها جنس های متفاوتی مثل پلاستیک، پلی استایرن، پلی پروپیلن، سفال، فلزاتی مثل استیل و آلومینیوم، منسوجات صنعتی و بتن سبک دارند.

اجرای دیوار سبز با کاشتن گیاهان بین دو لایه الیاف

برای سبک تر کردن سیستم دیوار سبز، معموا از سیستم های کاشت هیدروپونیک و نیمه هیدروپونیک استفاده می گردد و در بیش تر موارد، بستر کاشت، فقط نقش نگه دارنده گیاه را دارد و مواد غذایی به کمک سیستم آبیاری در اختیار گیاه قرار می گیرند. دیوارهای سبز دارای سیستم گردش مجدد آب هستند و برای کم کردن آلودگی آب سنگین، این کار با جذب مواد مغذی غیر حلال در آب صورت می گیرد. این مواد مغذی، باکتری های معدنی می باشند.

فواید دیوارهای سبز

توسعه فضای سبز شهری، یک استراتژی موثر است. به خاطر قیمت زیاد زمین در کلان شهرها نمی توان فضای سبز را به صورت افقی گسترش داد. به همین خاطر، استراتژی شهرداری ها، گسترس فضای سبز به شکل عمودی می باشد.

یکی از مزایای دیوارهای سبز، بهبود بازده انرژی می باشد. این دیوارها ظرفیت عایق حرارتی را به وسیله تنظیم دمای بیرونی، زیاد می کنند. میزان صرفه جویی به عوامل مختلفی مثل اقلیم، فاصله تا جوانب بنا و نوع پوشش گیاهی به کار رفته بستگی دارد. این مسئله نیز روی سرمایش و گرمایش ساختمان اثر می گذارد. به این شکل که:

• یک توده هوایی را بین گیاهان محبوس می کند.
• انتقال حرارت از بین توده گیاهان را محدود می کند.
• حرارت محیط را با ایجاد سایه و آزاد کردن رطوبت از سطح برگ ها کم می کند.
• در ماه های سرد، نقش یک سپر در برابر باد را بازی می کند.
• کاربرد داخلی آن می تواند انرژی مورد استفاده برای سرمایس و گرمایش را کم کند.

مزیت دیگر به کار بردن این دیوار، محافظت از سازه ساختمان است، زیرا ساختمان ها در معرض تاثیرات آب و هوایی قرار دارند و به مرور زمان، برخی مواد ارگانیک ساختمان خراب می شوند. این مسئله به خاطر انقباض و انبساط های پشت سر هم به خاطر چرخه انجماد و اشعه UV خورشید روی می دهد. مزیت این دیوار در مقابله ساختمان با عوامل مخرب مذکور به شرح زیر است:

• از جداره بیرونی ساختمان در برابر اشعه UV و نوسانات دما که سبب خوردگی و خراب شدن می گردند، حفاظت می کند.
• می تواند با افزایش فشار هوا به درزبندی اطراف درب ها و پنجره ها کمک کند.

از آن جایی که دیوارهای سبز فقط مخصوص اجرا در فضاهای خارجی نیستند و با استفاده از دیتیل های اجرایی مناسب در فضاهای داخلی ساختمان نیز اجرایی هستند، می توانند هوای داخلی ساختمان را نیز بهبود بدهند. برای این منظور در پروژه های داخلی، دیوار سبز می تواند ذرات معلقی که از طریق سیستم های تهویه سنتی به فضای داخلی وارد می شوند را فیلتر کند. فیلتر کردن از طریق میکرو ارگانیسم انجام می شود. این دیوارها در این راستا می توانند فواید زیر را داشته باشند:

• آلودگی های و ذرات معلق را جذب می کنند.
• گازهای مهلک را از فرش ها و لوازم منزل می گیرند.

با توجه به بافت شهرهای امروزی، تاثیر نور خورشید را نمی توان انکار کرد. دما در مناطق شهری به خاطر جایگزین نمودن پوشش گیاهی طبیعی با کف سازی، ساختمان ها و بقیه سازه هایی که برای جمعیت در حال رشد لازمند، رو به افزایش می باشد. این پدیده با نام اثر جزیره گرمایی شناخته می شود. طی این پدیده، نور خورشید به گرما تبدیل می شود. بنابراین، با به کارگیری گیاهان در مناطق شهری می توان ساختمان ها را خنک کرد، سایه ایجاد کرد و گرمای انعکاسی را کم نمود. گیاهان می توانند در زمینه تولید رطوبت نیز مفید باشند. گیاهان در این زمینه، فواید زیر را دارند:

• خنک شدن به روش طبیعی را ارتقا می دهند.
• دمای ساختمان های مناطق شهری را کم می کنند.
• جریان عمودی هوا را شکسته و در حین این که حرکت هوا را کند می سازند، آن را خنک می کنند.
• باعث ایجاد سایه می شوند.

بالا رفتن دما در شهرهای مدرن در کنار افزایش تعداد اتومبیل ها و آلودگی های صنعتی به افزایش میزان اکسیدهای نیتروژن، اکسیدهای گوگرد، ترکیبات ارگانیک فرار و مونو اکسید کربن منجر می شود. مزیت استفاده از گیاهان در رابطه با بهبود کیفیت هوای خارجی ساختمان ها به شرح زیر است:

• آلودگی های هوا و ذرات معلق جو را به خود جذب می کنند.
• گازهای مهلک و ذرات ریز را فیلتر می نمایند.

انسان از گذشته به زیبایی علاقه زیادی داشته است. به کار بردن دیوارهای سبز می تواند تنوع زیبایی شناسانه خوبی را در محیط زندگی و فعالیت مردم فراهم کند. مطالعات نشان می دهند که حضور گیاهان در محیط زندگی مردم باعق سلامتی و شادابی آن ها می شود. مزیت دیوارهای سبز در رابطه با این موضوع به شرح زیر است:

• زیبایی بصری ایجاد می کند.
• می تواند اجزای نا زیبا را از دید بپوشاند.
• عناصر سازه ای ایستاده جالبی ایجاد می کند.

مزایای به کارگیری دیوار سبز

• فواید زیبایی شناسانه: بازسازی شهرهای امروزی ما باید معماری سازگاری داشته باشد که بتواند تمایلات جوامع گوناگون را برآورده کند. تقریبا هیچ کس نمی تواند نیاز به ایجاد ارتباط میان مناطق شهری با زیبایی طبیعی فضاهای سبز و دیوارهای سبز را انکار کند.
• آرامش بصری: با استفاده از دیوارهای سبز در فضاهای شهری می توان چشم اندازهای زیبا و آرامش بخشی ایجاد نمود.
• ترکیب با محیط اطراف: دیوارهای سازه ای می توانند زمینه ترکیب ساختمان ها را با محیط طبیعی اطرافشان فراهم کنند.
• تنوع در طراحی: دیوار سبز را می توان در شکل های مختلفی طراحی و اجرا کرد. از این دیوارها می توان در سقف ها و دیوارهای صاف یا شیبدار استفاده نمود. برخی از معماران منظر از گیاهان کوتاه در کنار گل های رنگارنگ بهره می گیرند و برخی تمایل دارند گیاهان وحشی را برای این منظور به کار ببرند.

مزیت های دیوار سبز به موارد فوق محدود نمی شود. استفاده از این دیوارها باعث محافظت ساختمان در مقابل نور خورشید، باران، برف و نوسانات دما می شود. از دیگر مزیت های این دیوارها می توان به قابلیت استفاده مجدد از آب اشاره کرد. گیاهان با شکست ترکیبات و مواد مغذی آب های آلوده می توانند مجددا از آن ها بهره گیری کنند. دیوار سبر، دامنه وسیعی از فواید اقتصادی و اجتماعی را نیز در بر می گیرد.

استفاده از پوشش گیاهی در نمای ساختمان از لحاظ زیست محیطی باعث کم تر شدن آلودگی هوا، کم کردن گازهای گلخانه ای، کم شدن دمای محیط، تعدیل پدیده ی جزیره گرمایش، کم شدن آلودگی صوتی، صرفه جویی در مصرف انرژی و به طور کلی، بهبود کیفیت محیط زیست می شود. دیوار سبز می تواند زیستگاه مناسبی برای گونه های مختلف جانوری فراهم کند و به همین خاطر از لحاظ اکولوژی نیز حائز اهمیت است.

از منظر اقتصادی، دیوار سبز می تواند با افزایش فضای سبز، محافظت از سازه و زیبا کردن محیط باعث زیاد شدن ارزش ساختمان شود. دیوار سبز می تواند عایق حرارتی ایجاد کند و به این وسیله، انرژی گرمایش و سرمایش را در فصل زمستان و تابستان ذخیره نموده و هزینه های حاصل را کاهش دهد. سیستم آبیاری قطره ای این دیوارها و چرخش آب در سیستم کمک می کند با حداقل میزان آب، فضای سبز ایجاد شود. این دیوارها مثل یک عایق، دمای محیط داخلی ساختمان را تنظیم می کنند. سطح بیرونی دیواری که به دیوار سبز متصل می باشد، حدودا 10 درجه خنک تر از دیواری است که در معرض هوای آزاد قرار دارد. این خصوصیت دیوار سبز باعث کم شدن مصرف انرژی مورد استفاده برای سرمایش و گرمایش می شود.

معماری و دکوزلسیون داخلی پویانو / اکبری