ساختمان سازی دارای نکات ایمنی مهمی است که باید در حین کار رعایت شوند. تا زمانی که کارگران بر روی زمین ایستاده اند، تنها تا ارتفاع خاص و محدودی اقدر به انجام کار هستند. اما وقتی قرار باشد کارگران جهت اجرای بخش های مرتفع تر اقدام کنند، برای ایجاد شرایط لازم به تجهیزات خاصی نیاز است. هر چه ارتفاع محلی که کارگران در آن کار می کنند، بیش تر باشد، وسیله ای که برای دسترسی به آن مورد استفاده قرار می گیرد نیز باید بلندتر باشد. با پیشرفت و گسترش ساختمان سازی در ارتفاعات بلند، انسان به استفاده از وسایل سبک و راحت برای دسترسی به ارتفاع های بلند روی آورد. داربست از جمله وسایلی است که برای دسترسی به ارتفاعات در ساختمان سازی مورد استفاده قرار می گیرد. نصب و استفاده از داربست نکات مهمی دارد که روی ایمنی کارگران تاثیرگذار هستند. در این مطلب، شما را با داربست فلزی و روش و نکات نصب آن آشنا خواهیم کرد. همراه ما باشید.

داربست چیست؟

داربَست یک سازه چوبی یا فلزی موقتی است که برای دسترسی به نقاط دشوار در حین ساخت یا تعمیر ساختمان‌ها و دیگر سازه‌ها مورد استفاده قرار می گیرد. به طور معمول برای دسترسی ایمن و آسان به محل‌های کاری که در ارتفاع بالاتر از 2 متر قرار دارند از داربست استفاده می شود. داربست‌ها از میله‌های فلزی و چوبی ساخته می‌شوند و گاهی اوقات به عنوان تکیه‌گاه برای بخشی از دیگر سازه‌ها هم استفاده می‌شوند. ساخت داربست‌ها به مهارت ویژه‌ نیاز دارد زیرا در صورت فروریختن یک داربست خطر تلفات جانی بسیار زیاد است.

داربست فلزی

داربست های فلزی نوعی از داربست هستند که از لوله های فولادی با قطر 3/48 میلی متر که اصطلاحا لوله 5 سانتی متری نامیده می شوند، تشکیل شده اند. ضخامت این لوله ها حداقل 4 میلی متر است و به کمک بست های مربوطه مونتاژ می شوند.

شخص ذی صلاح

شخص ی صلاح در اجرای داربست به فردی گفته می شود که قادر است شرایط کاری خطرناک را شناسایی کند و مجوز و اختیارات لازم برای اقدامات اصلاحی فوری برای حذف این خطرات را داشته باشد. این فرد مسئولیت نظارت، هدایت، نصب، برچیدن و تغییر تمام داربست ها را دارد و باید شرایط زیر را دارا باشد:

• باید از شرایط کاربرد انواع داربست ها اطلاع داشته باشد.
• باید بتواند مخاطرات کار داربست بندی را شناسایی کند و روش اصلاح آنان را بداند.
• در رابطه با ساختار انواع داربست های کاربردی آموزش دیده باشد.

وظایف شخص ذی صلاح

• تعیین دسترسی های عملی ایمن برای اجرا، برچیدن و به کارگیری داربست
• بازرسی داربست ها، قطعات و اجزای آن ها پیش از شروع کار و پس از هر حادثه ای که می تواند روی داربست تاثیر بگذارد.
• نظارت و هدایت در زمان نصب، برچیدن و تغییر محل داربست.
• تعیین اقدامات عملی برای جلوگیری از سقوط افراد در حین اجرا و برچیدن داربست.
• اطلاع از ایمن بودن کار روی داربست در روزهای طوفانی و بادخیز.
• اطلاع از امکان به کارگیری قطعات و اجزای داربست که از مواد مختلف ساخته شده اند در کنار هم.
• شناسایی عیوب قطعات و اصلاح مخاطرات آن ها.
• بازرسی طناب های مورد استفاده و شناسایی نواقص آن.
• بازرسی طناب ها و ریسمان های مصنوعی که برای گاردریل های میانی و بالایی به کار می روند.
• انتخاب، هدایت و آموزش افراد مسئول نصب، برچیدن و تغییر محل داربست.
• آموزش دادن کارگران در رابطه با نصب، برچیدن، حرکت دادن، تعمیر کردن، نگهداری، بازرسی و کار کردن روی داربست برای شناسایی خطرات مربوط به کار.

اجزای داربست ها

اجزای داربست عبارتند از:

ستون داربست

ستون داربست به لوله قائمی گفته می شود که تکیه گاه عمودی داربست را تشکیل می دهد. وظیفه این لوله، انتقال بار داربست به زمین است و باید به صورت عمودی یا کمی متمایل به ساختمان اجرا شود. طول این لوله به طور معمول چیزی در حدود 6 متر است و برای اضافه کردن طول آن باید از بست های برشی استفاده نمود.

لوله های سرتاسری افقی

وظیفه لوله های افقی، مهار کردن داربست به صورت طولی است. این لوله ها به عنوان ایجاد کننده تکیه گاهی به صورت لوله های زیر تخته ای و دستگاه های افقی داربست عمل می کنند. همان طور که از نام این لوله ها نیز مشخص است، وضعیت قرارگیری آن ها به صورت عمود بر ستون های داربست می باشد.

لوله های زیرتخته ای

این لوله ها در میان لوله های افقی سرتاسری و دیوار ساختمان نصب می شوند و در نقش تکیه گاه تخته های سکو عمل می کنند.

شمع مایل

شمع مایل به لوله ای گفته می شود که روی زمین یا ساختمان مجاور جای می گیرد.

لوله های مهار

لوله های مهار، لوله هایی هستند که به شکل قطری در داربست اجرا می شوند و از حرکت داربست جلوگیری می نمایند.

قید دیواره درگاهی

قید دیواره درگاهی به لوله ای گفته می شود که بین دو سطح یکپارچه مثل لغازهای درگاهی یا دیوارهای پنجره گوه کوبی می گردد. در نتیجه این کار، داربست به ساختمان مهار می گردد.

قید

قید در داربست به همان لوله ای گفته می شود که داربست را به قید دیواره درگاهی با یک مهار محکم دیگر وصل می کند.

دستک های افقی داربست

دستک های افقی، لوله های هایی هستند که بین دو لوله افقی سرتاسری نصب می شوند.

میله شکاف دار اتصال

میله شکاف دار اتصال برای وصل کردن دو لوله به هم مورد استفاده قرار می گیرد. این نوع اتصال، داخلی است و نسبت به بست بوشی استفاده گسترده تری دارد.

پایه مهار

پایه مهار به وسیله ای گفته می شود که جهت محکم کردن قید دیوار درگاهی بین دو لغاز به کار می رود.

اتصالات جهت پل زیر سقف و غیره

این اتصال که به بخش انتهایی یا بالایی لوله های عمودی اعمال می شود، وظیفه محکم کردن داربست به پل های زیر سقف را بر عهده دارد.

بست پله ای داربست و صفحه پله

برای ایجاد پله داربست، پلکان و پاگرد در بدنه داربست و همچنین کاهش خطر حوادث و امکان دسترسی راحت تر در کل ارتفاع پله ها را نصب می کنند.

پل

پل به لوله ای افقی گفته می شود که روی لوله های زیر تخته ای محل یک پنجره تکیه دارد. پل ها تکیه گاه لوله های زیر تخته ای میانی را فراهم می کنند.

بست راست گوشه

بست راست گوشه که به آن بست قائمه نیز گفته می شود، نوعی از بست است که ستون یک داربست را به لوله افقی سرتاسری داربست وصل می کند.

بست لوله زیر تخته ای

این بست به عنوان یک اتصال غیر باربر عمل می کند و برای وصل کردن لوله زیر تخته ای یا دستک افقی به لوله افقی سرتاسری به کار می رود.

بست گردان

بست گردان به بستی گفته می شود که دو لوله را تحت زاویه مورد نظر به هم متصل می نماید. این بست برای وصل کردن یک مهار به ستون یا لوله افقی سرتاسری داربست کاربرد دارد.

بست بوشی

بست بوشی، اتصال دهنده ای است که سر لوله ها و داخل آن ها جای می گیرد و به این شکل، دو لوله سر به سر به هم وصل می شوند.

بست خاردار

از بست خاردار برای وصل کردن لوله های دو تکه به هم استفاده می شود.

مهار انتهایی

مهار انتهایی به بستی گفته می شود که به بخش انتهایی لوله ها وصل می شود.

صفحه زیر ستون

صفحه زیر ستون، همان طور که از نامش پیداست، صفحه ای می باشد که زیر ستون جای می گیرد و سطح اتکای آن باید حداقل 225/0 متر مربع باشد. به غیر از این صفحه، صفحات دیگری با پایه قابل تنظیم نیز وجود دارند.

پایه قابل تنظیم

پایه قابل تنظیم به جداره داخلی پایین داربست وصل می شود. از این پایه برای تنظیم ارتفاع پایه داربست استفاده می شود.

توپی های پلاستیکی

توپی های پلاستیکی، قطعاتی از جنس پلاستیک می باشند که فرم قارچی دارند و در انتهای لوله های داربست قرار می گیرند. استفاده از این توپی ها باعث می شود که افراد در هنگام برخورد با سر لوله ها آسب نبینند.

نکات اجرایی داربست ها

اجرای داربست ها اهمیت بسیار زیادی دارد و باید حتما توسط افراد ماهر و باتجربه انجام شود. نکاتی که باید در رابطه با داربست ها مورد توجه قرار گیرند، اکثرا مربوط به دو مورد پایداری و ایمنی هستند. این نکات عبارتند از:

• ستون های داربست باید روی یک پایه محکم و در صورت امکان روی صفحات زیر ستون قرار بگیرند. به همین خاطر نباید از آجرهای آزاد یا لایی استفاده کرد.
• فاصله بین لوله های زیر تخته ای به ضخامت تخته های مورد استفاده وابسته است.
• تختهای سکوی داربست باید به حالت کیپ با یکدیگر به صورت مسدود قرار داده شوند. میزان هم پوشانی انتهای تخته های سکو روی لوله زیر تخته ای نباید از چهار برابر ضخامت آن ها بیش تر باشد.
• حداقل مقدار پهنای سکو تنها برای ایستادن باید در حدود 625/0 باشد. این مقدار برای قرار دادن مصالح 85/0 متر است.
• روی همه سکوها با ارتفاع بیش تر از دو متر باید از تخته پنجه استفاده کرد. عمق این تخته ها باید در بالای سطح فوقانی سکو 200 میلی متر در نظر گرفته شود.

خطرات داربست بندی

در هنگام اجرا و نصب داربست ها خطراتی شخص داربست بند و کارکنان را تهدید می کند. برای جلوگیری از این خطرات و جهت کاهش آن ها باید کار نصب و برچیدن داربست به افراد ماهر و باتجربه سپرده شود. همچنین یک نفر باید مسئولیت نظارت بر کار را بر عهده گیرد. خطرات کلی داربست بندی عبارتند از:

سقوط از ارتفاع

وقتی یک فرد روی داربست به سمت بالا یا پایین در حال حرکت است یا در مکان هایی که حفاظ مناسب ندارند و با خطر سقوط مواجه هستند، قرار دارد، باید برای جلوگیری از سقوط وی از بالای داربست از سیستم PERSONAL FALL ARREST استفاده شود. در همه بخش های داربست که خطر سقوط از ارتفاع دارند، باید موانع ایمنی و حفاظ Top rail/Mid rail/Guard rail نصب شوند. نصب گاردریل در دو انتهای داربست و در طرف باز آن باعث می شود افرادی که روی داربست کار می کنند، ایمنی بیش تری در حین کار داشته باشند. اگر فاصله سکو از کار بیش تر از 1 اینچ باشد، باید علاوه بر به کار بردن گاردریل، افرادی که روی داربست هستند از کمربند ایمنی هم استفاده نمایند. تاپ ریل به فاصله یک متر از سکو نصب می شود و میدریل نیز باید بین سکو و تاپ ریل اجرا شود.

احتمال برخورد سر با اشیاء

برای جلوگیری از برخورد سر افراد مشغول به کار در داربست با اشیاء باید افراد حتما از کلاه ایمنی به همراه چانه بند استفاده نمایند. در بخش بالایی محل کار باید تور ایمنی نصب گردد و از قرنیز TOE-BOARD برای لبه های محل کار بهره گرفته شود تا چنین مشکلی پیش نیاید.

خطر برق گرفتگی

این امکان وجود دارد که داربست در کنار سیم های برق یا محلی که خطر برق گرفتگی در آن زیاد است، نصب شود. در چنین شرایطی باید اقدامات لازم برای جلوگیری از برق گرفتگی افراد انجام شود. از جمله این اقدامات می توان به رعایت فاصله استاندارد از خطوط و تجهیزات انتقال برق اشاره کرد.

خطر ریزش داربست

برای جلوگیری از خطر ریزش داربست و سقوط آن می توان از مصالح مناسب استفاده کرد. لوله های داربست را باید به صورت درست و محکم اجرا کرد و در اجرای داربست از مهار بهره برد. محلی که برای قرار گرفتن داربست انتخاب می شود باید حتما سفت و محکم باشد. همچنین باید داربست را به سازه اصلی که ساختمان یا استراکچر است، وصل گردد.

معماری و دکوراسیون داخلی پویانو / اکبری