در قرن اول اسلامی ، اصفهان مراکز تجاری خیلی زیادی نداشت ، اما در قرن های دوم و سوم اسلامی این مراکز شروع به گسترش پیدا کردند و به صورت تدریجی ، تجارتی که امروزه ما به آن ، عنوان “بازار” را اطلاق می کنیم رونق یافت. بازار اولیه پیرامون مسجد به سرعت گسترش یافت و برای تامین نیاز های روزانه ی مردم محلی پدید آمد. در ابتدا به صورت شمالی شکل گرفت و تمامی پیرامون مسجد را در بر می گرفت.

با گذشت زمان ، این بازار به محل اصلی داد و ستد و مبادله ی کالا تبدیل گردید. در واقع با منعقد شدن نطفه ی اولیه ی شهر که همان بازار اصفهان است ، به تدریج اصفهان به یک شهر مهم بازرگانی تغییر ماهیت داد و بازار آن به صورت یکی از بزرگترین پر داد و ستد ترین  بازار ها در آن روزگار درآمد که حتی با تصرف اصفهان توسط آل بویه در قرن چهارم هجری قمری ، رونق خود را حفظ کرد.

در زمان آغاز دوره ی سلجوقیان ، اصفهان و بازار آن وارد یک عصر طلایی شد. شهر اصفهان به عنوان مرکز حکومت سلجوقیان انتخاب شد و بر عمران و آبادانی آن افزوده شد و بازار آن به یکی از ثروتمند ترین بازار های جهان آن روز مبدل شد زیرا بخش عظیمی از مالیات ، صرف شکوفایی بازار اقتصادی آن می شد.

بازار اصفهان در مرکز جهان اسلام قرار داشت و محل برخورد تمامی راه هایی بود که از شمال و جنوب و شرق و غرب جهان اسلام به شهر اصفهان و بازار آن منتهی می گردید. بازاری که پیرامون مسجد جامع و میدان کهن پدید آمد ، به صورت خود جوش رشد و گسترش یافت ، بی آنکه هیچ طرح و برنامه ی از پیش تعیین شده ای برای آن در نظر گرفته شده باشد.

عصر سلجوقی و قرن یازدهم هجری قمری (با گسترش بازار قدیم و احداث بازار جدید) دوران اوج شکوفایی بازار اصفهان محسوب می شوند.

با آنکه معماران و شهرسازان عصر صفوی ،‌ الگوی شهرسازی را از طرح شهری دوره ی سلجوقیان تقلید کرده بودند ؛ اما در اجرای آن نظم منطقی تری اعمال کردند. بر اساس این طرح و به پیروی از الگوی دیگر شهر های اسلامی ، میدان جدیدی احداث گردید ، با احداث میدان جدید که نقش جهان نام داشت ، محوریت شهر تغییر یافت و نقش اقتصادی ، اجتماعی ، سیاسی و مذهبی شهر که تا آن زمان در محور میدان کهنه و مجموعه ی پیرامونی آن قرار داشت به مجموعه ی جدید منتقل گردید.

گرداوری در تحریریه پویانو | نبیلو