آشنایی با ماکت سازی : زمانی که به طراحی و آفرینش یک ایده می پردازیم، برای تفهیم، تصحیح و پرزانته آن در زمینه های گوناگون مانند نمایش اماکن زیست عمومی، خصوصی، زمینه های فرهنگی، محصولات صنعتی، امور ویژه و غیره از ماکت استفاده می کنیم. ماکت سازی ، وسیله ای برای بیان آن چه طراحی کرده ایم به زبان ساده است و معمولا ساخت آن جزو مهارت های لازم یک دانشجوی معماری به شمار می رود. در این مطلب قصد داریم شما را با ماکت سازی بیش تر آشنا کرده و وسایل ساخت آن را معرفی کنیم. پس با ما همراه باشید.

ماکت چیست؟

ماکت به نمونه کوچک و ساده از آن چه قرار است در واقعیت ساخته شود، گفته می شود. ماکت سازی با اهداف مختلفی مثل جمع آوری کلکسیون یا بررسی تاثیر یک پدیده روی یک مدل انجام می شود. جمع آوری ماکت های کلکسیونی از گذشته تا حال ادامه داشته و از نمونه های رایج آن می توان به ماکت های کشتی های چوبی که در اندازه های مختلف ساخته می شوند و در دکوراسیون منزل به کار می روند، اشاره کرد.

از جمله جدیدترین و پیچیده ترین ماکت ها، انواع متحرک یا دینامیک هستند. این گونه ماکت ها همان طور که از نامشان معلوم است، دارای تحرک هستند و از نظر ظاهری با واقعیت یکی می باشند. در این ماکت ها از فرایندهای شیمیایی و مکانیکی و حتی سیستم های رباتیک بهره گرفته می شود.

ماکت که به آن مدل نیز گفته می شود، یکی از ابزارهای کار مهندسان است و نمونه ای سه بعدی از یک طرح است که با توجه به نیاز در مقیاس مورد نظر ساخته می شود. ماکت ها ارائه دهنده یک طرح، محصول یا ایده هستند که برای ارائه مفاهیم به متخصصین یا کارفرمایان به روش ساده و قابل فهم ساخته می گردند. ماکت های معماری برای درک بهتر، مطالعات، نمایش، پرزنتیشن، جلب سرمایه گذاری، اخذ مجوز و بازاریابی و فروش ساخته می شوند.

در ساخت ماکت ها از متریال های مختلفی مثل مقوا، قطعات چوب، یونولیت، فوم و فوم برد استفاده می شود. کاربرد ماکت ها در معماری، طراحی داخلی، طراحی غرفه و طراحی صنعتی بسیار زیاد است. کار ساخت ماکت اولیه یا اتود را تقریبا هر کسی که به اصول اولیه ماکت سازی آگاه باشد، می تواند انجام دهد، اما در راستای ساخت ماکت های پر جزییات یا همان ماکت های نهایی ، معمولا ماکت سازهای حرفه ای و شرکت های ماکت سازی که تخصصشان این است، فعالیت دارند.

در حقیقت، ماکت از تبدیل طرح دو بعدی یا همان طرح روی کاغذ به طرح سه بعدی و دارای حجم ایجاد شده و با متریال های مختلفی قابل ساخت است. در مدارس، موسسات آموزشی و آتلیه های حرفه ای، توجه ویژه ای به ماکت شده و از آن به عنوان یکی از بهترین روش های ارائه ایده بهره گرفته می شود.

وقتی یک دانشجو یا طراح حرفه ای می خواهد طرح دو بعدی خود را ارائه دهد، یکی از راه های پیش رویش ساخت ماکت است. با ساخت ماکت می توان به سرعت به نقاط ضعف و قوت طرح پی برد. ساخت ماکت کمک می کند طرح در جهت صحیح پیش برود و در زمان، انرژی و هزینه صرفه جویی گردد. هر چقدر هم که طراح ماهر و باتجربه باشد، ماکت ها مسائلی را آشکار می سازند که تصورشان از روی نقشه دشوار است. طراحان با ماکت های اولیه یا همان اتودها کار ساخت ماکت را آغاز کرده و اصلاحات لازم را در طول کار انجام می دهند.

زمان ساخت ماکت

ماکت می تواند در سه زمان مختلف ساخته شود:

• پیش از شروع پروژه: برای آشنایی بیش تر با پروژه و کمک به مجریان آن
• همزمان با انجام پروژه: برای مشخص کردن مقدار پیشرفت و محدوده کار
• پس از اتمام پروژه: برای معرفی طرح و پروژه به افراد مورد نظر

انواع ماکت از نظر اندازه و نوع

ماکت ها از نظر مقیاس در سه اندازه کوچک تر، اندازه اصلی و بزرگ تر ساخته می شوند. همچنین از نظر کیفیت و ساخت نیز می توان

آن ها را به دو دسته اتود یا نهایی تقسیم کرد.

ماکت اتود

تقریبا همه طراحان می دانند که با وجود داشتن تجربه بالا، استفاده از ماکت می تواند مسائلی را که عنوان کردنشان روی نقشه مشکل است، راحت تر نشان دهد. با کمک ماکت، طراح به سرعت به اشتباهات پی برده و می تواند سریعا طرح خود را اصلاح کند و طرح نهایی را روی کاغذ بیاورد. بنابراین، هدف اصلی طراحان از ساخت ماکت اتود یا همان ماکت تمرینی این است که بخش های مختلف طرح را از نظر تناسبات، کنترل و اصلاح کنند.

در اتودها لزومی ندارد همه طرح ساخته شود، بلکه فقط بخشی که مهم است و قرار است بررسی شود، ساخته می شود و اگر هم دیگر بخش ها ساخته شوند،  تنها به صورت پیکره اصلی ایجاد می شوند و به جزییات آن ها پرداخته نمی شود. در واقع می توان گفت که ماکت اتود، یک نمونه کلی از کار است. از دیگر هدف های طراحان در ساخت اتود می توان به کنترل حجم های در دست طراحی از لحاظ ساختاری اشاره کرد که معمولا وقتی انجام می شود که طرح پیچیده بوده و در نقشه قابل درک نباشد.

ماکت نهایی

در راستای تصویب طرح های ساختمانی و صنعتی، افرادی غیر از طراحان مثل کارفرما یا اشخاص دیگر که با نقشه های ساختمانی و صنعتی و نحوه خواندن آن ها آشنایی ندارند، حضور دارند. برای انتقال مفاهیم یک طرح به این افراد می توان از ماکت استفاده کرد تا سرعت تصمیم گیری بالا رود. مسلما چنین ماکتی باید از لحاظ ظاهری دارای دقت و ظرافت بیش تری باشد و علاوه بر اجزای اصلی، بایستی اجزای فرعی و ریزتر که جزییات کار را می سازند را نیز در بر بگیرد تا کاملا دقیق باشد.

شروع ساخت ماکت

پیش از شروع ماکت سازی و آشنایی با لوازم و متریال های این کار بهتر است این را بدانید که بسیاری از مواد و مصالح دور ریز می توانند در امر ماکت سازی به کمک شما بیایند، در حالی که ممکن است مشابه آن ها را در هیچ یک از فروشگاه های عرضه کننده قطعات و وسایل ماکت پیدا نکنید.

متریال های ماکت سازی

برای ساخت ماکت از متریال های مختلفی استفاده می شود که در ادامه به معرفی آن ها خواهیم پرداخت.

کاغذ هیپرو

کاغذ هیپرو یک کاغذ یک رو بافت است که ابعاد و رنگ های متنوعی دارد و معمولا برای نقاشی از آن استفاده می شود. کاربرد دیگر این کاغذ در راستای ساخت اجسام است. با مرطوب کردن این کاغذ می توان شکل های مختلفی به آن داد.

مقوای اسفنجی

مقوا یا فوم آکوستیک اسفنجی از دیگر متریال هایی است که در گرافیک و ماکت سازی به کار می رود.

مقوای پارافین خورده

برای راحتی در امر جداسازی کاغذ یا مقوا از سطح کلاف یا سطح پرس در زمانی که نیاز به چسباندن موقت بر روی چوب یا تخته سه لایی است از مقوای آغشته به پارافین مایع بهره گرفته می شود.

مقوای ماکت

مقوای ماکت به مقوایی گفته می شود که ضخیم و ترد (بدون خاصیت الاستیکی) است. این مقوا در رنگ های مختلفی عرضه می شود و برای ساخت مدل به کار می رود.

مقوای نازک

مقواهای دیگر نیز وجود دارند که هم کاربرد خوبی دارند و هم رنگ های متنوعی را دارا هستند. این مقواها معمولا بافتی ظریف دارند و ضخامت آن ها می تواند متفاوت باشد. از جمله این مقواها می توان به مقوای اشتنباخ، فابریانو، پاستل و کانسن اشاره کرد. اگر می خواهید با مقوا ماکت بسازید، می توانید از قیچی، کاتر، خط کش فلزی و صفحه زیر برش استفاده کنید. برای تمیز از آب درآمدن کار در استفاده از چسب دقت زیادی داشته باشید.

فوم و یونولیت

فوم از دیگر متریال های ساخت ماکت است که راحت برش می خورد و از این رو کار ساخت ماکت را برای شما آسان تر می کند. وزن کم و سهولت شکل پذیری، استفاده از این متریال را برای الگوهای بزرگ مناسب می سازد. فوم ها در دو دسته پلی یورتان و پلاستوفوم قابل عرضه هستند و به شکل ورقه ای یا بلوکی وجود دارند. می توان فوم و یونولیت را کنده کاری کرد، سوهان زد و به راحتی از آن ها شکل های مختلفی ساخت. با استفاده از سیم المنت داغ و برنده می توان برای برش دادن فوم یا یونولیت اقدام کرد. کاتر، سوهان، سنباده، تیغ اره، اره های باریک و هویه از دیگر وسایل مناسب این کار هستند.

فوم ها را می توان با چسب به هم چسباند. البته هر چسبی برای این کار مناسب نیست. اکثر چسب ها فوم را می خورند. برای این کار باید از چسب مخصوص فوم استفاده کنید. فوم های پلی یورتان در مقایسه با پلاستوفوم دارای بافت بهتری هستند و اگر سطح عالی تری می خواهید، بهتر است از آن ها استفاده کنید. فوم ها به شکل مایع و جامد در دسترس هستند. معمولا فوم های ورقه ای با کنار هم قرار گرفتن، حجم مورد نظر را تشکیل می دهند، در حالی که فوم های بلوکی را باید با برش و سنباده زدن به فرم دلخواه درآورد.

چوب پنبه

چوب پنبه یکی دیگر از متریال های ساخت ماکت است که هم در فرم استوانه ای و هم به شکل ورقه ای عرضه می شود. چوب پنبه ها ضخامت های مختلفی دارند. این متریال علاوه بر این که سبک است به راحتی نیز برش می خورد و شکل های مختلفی می گیرد. ورق های چوب پنبه را می توان به خاطر انعطاف پذیریشان به شکل منحنی درآورد. برای چسباندن صفحات پوب پنبه می توان از چسب چوب، چسب فوم و چسب های تینری استفاده کرد.

گل رس و خمیرها

گل رس از جمله متریال هایی است که از قدیم برای ساخت ماکت کاربرد داشته است. البته این متریال را باید تا پایان کار مطوب نگه داشت که یک عیب به حساب می آید. برای رفع این مشکل به جای آب از روغن در ترکیب با خاک رس استفاده می شود، زیرا روغن دیرتر خشک می شود و کار را تمیزتر و راحت تر می کند.

گچ

گچ هم از متریال های قدیمی در ساخت ماکت به شمار می رود، ولی ماکت سازان فعلی زیاد از آن استفاده نمی کنند. در قدیم، ابتدا طرح مورد نظر را با گل می ساختند و سپس از ماکت کلی، قالب گچی می گرفتند. ماکت های گچی در مواقعی ساخته می شوند که نتوان از مصالح دیگر استفاده کرد. برای ساخت ماکت با گچ باید از ظورف لاستیکی یا پلاستیکی استفاده کرد.

چوب

چوب هم از متریال های معروف در ماکت سازی است. معمولا در ماکت سازی از چوب های خیلی نارک استفاده می شود که مثل مقوا به کمک کاتر و قیچی قابل بریدن هستند. چوب بالسا از نمونه های پرکاربرد چوب در ماکت سازی است. این چوب در کنار داشتن استحکام و وزن کم، قابلیت فرم پذیری با ابزار دستی را نیز دارد و در رنگ های سفید، زرد روشن و قهوه ای ملایم عرضه می شود.

آکریلیک یا پلکسی گلس

پلکسی گلس دارای خصوصیاتی است که آن را برای کارهای هنری و صنعتی مناسب می کند. آکریلیک ماده ای سفت و سبک است و تنها یک سوم وزن آلومینیوم را داراست. این ماده از قدرت کشسانی زیادی برخوردار است و به راحتی نیز خم می شود. آکریلیک در برابر ترک و حرارت مقاومت خوبی دارد و امتیاز دیگر آن شفاف بودنش است که باعث می شود برای ساخت ورق های شفاف صنعتی، ساختمانی، تابلوها، مجسمه های هنری و غیره مناسب باشد. پلکسی به صورت بلوک، ورق های نازک و ضخیم، میله و لوله به شکل شفاف یا مات وجود دارد. برای استصال پلکسی بهتر است از چسب حلال استفاده گردد.

معماری و دکوراسیون داخلی پویانو / اکبری