زاها حدید، یکی از شناخته شده ترین معماران معاصر است که در طول حیات خود آثار بسیار و ماندگاری را از خود به جای گذاشته است. این معمار، توسط روزنامه گاردین با لقب ملکه انحناها شناخته شد. طبق نظر بسیاری از کارشناسان و منتقدین، وی هندسه معماری را با یک تحول بزرگ رو به رو کرد و یک هویت جدید به آن بخشید. جالب است بدانید که برخی از طرح های آثار زاها حدید ، پس از مرگ او ساخته شدند و حتی برخی از آن ها مثل استادیوم قطر، هنوز در دست ساخت می باشند. زاها جدید جزو معدود معماران زنی است که به موفقیت های چشمگیر دست یافته است. اگر مایل هستید با این معمار بزرگ و مجموعه آثار بی نظیر او آشنایی پیدا کنید، همراه پویانو باشید.

تولد و تحصیل

زاها محمد حدید، متولد 31 اکتبر 1950 می باشد. وی در بغداد، پاستخت عراق به دنیا آمد. زاها حدید، معماری عراقی – انگلیسی است و به عنوان اولین بانویی شناخته شده که جایزه معماری پریتکز را از آن خود کرد. او همچنین توانست جوایز معتبر دیگری چون جایزه استرلینگ و نشان شوالیه ای دیم را نیز به دست آورد.

خانواده زاها حدید، جزو متمولین بغداد به شمار می رفتند. آن ها که ثروتمند بودند، دخترشان را در سال 1960 به مدارس شبانه روزی سوئیس و انگلیس فرستادند. زاها برای ادامه تحصیل در رشته ریاضی به دانشگاه آمریکایی بیروت رفت و سپس در سال 1972 به دانشکده معماری انجمن معماری لندن وارد شد. از استادان او در این دانشگاه می توان به رم کولهاس، الیا زنگلیس و برنارد شومی اشاره کرد. استادان زاها حدید، تمجید زیادی از وی کرده اند.

فعالیت ها

زاها حدید که در سال 1977 از دانشگاه فارغ التحصیل گشت، برای کار نزد اساتید خود یعنی کولهاس و زنگلیس رفت. دفتر معماری آن ها در هلند بود. زاها در نتیجه همکاری با کولهاس توانست با معمار معروف، پیتر رایس ملاقت نماید. رایس، او را به ادامه طراحی تشویق کرد. زاها حدید در سال 1980 توانست شرکت خود را با نام خودش تاسیس نماید. پس از تاسیس شرکت، حدید به تدریس نیز پرداخت. او در دانشگاه های معتبر زیادی، از جمله کمبریج، هاروارد، شیکاگو و غیره تدریس نمود. زاها حدید، طرح های بسیار جالبی ارائه می داد که همه مورد استقبال قرار می گرفتند، اما در ابتدا هیچ یک از آن ها ساخته نشدند.

اولین طرح های این معمار در سال های 1991 تا 2005 ساخته شدند. بالاخره پس از چندین سال، منحنی های جذاب طرح های حدید توانستند شکل واقعی پیدا کنند و فعالان صنعت معماری به ظرفیت فوق العاده طرح های وی پر بردند. در ادامه، برخی از ساختمان های معروفی که به دست زاها حدید طراحی شده اند را بررسی خواهیم کرد.

ایستگاه آتش‌نشانی ویترا

زاها حدید، این ایستگاه آتش نشانی را برای یکی از اولین کارفرمایانش، یعنی رالف فلبام که یک شرکت لوازم خانگی داشت، طراحی نمود. در طراحی این ساختمان، خطوط تیز در مرکز به هم وصل می شدند. در نمای این ایستگاه از بتن و شیشه استفاده شد. لازم به ذکر است که پس از پایان عملیت ساخت، این ایستگاه به خاطر تغییر قوانین آتش نشانی آلمان، تغییر کاربری پیدا کرد و به نمایشگاه بدل گشت.

سکوی پرش برجیزل

طرح بعدی زاها حدید در کوه های کشور اتریش اجرا شد. این طرح، شامل بازسازی یک سکوی پرش و کافی شاپ آن بود. زاها حدید برای این پروژه با تفکرات سنتی و زمان مبارزه می نمود، زیرا بنای سکوی می بایست در طی یک سال  اجرا می شد و پیش از مسابقات بین المللی کامل می شد.

موزه‌ هنرهای معاصر سین‌سیناتی

در سال های آخر دهه 90، فعالیت های زاها حدید خیلی بیش تر شدند. او در مسابقه طراحی موزه هنرهای معاصر سین سیناتی شرکت کرد و توانست در این رقابت، استاد خود یعنی رم کولهاس را شکست دهد. این موزه در مقایسه با دیگر موزه ها مساحت زیادی نداشت، ولی حدید با طرح شگفت انگیز خود نظر کارشناسان را جلب کرد. وی در این طرح، هنر طراحی داخلی خود را نیز نشان داد.

مرکز علوم فائنو

زاها حدید در مسابقه طراحی سال 2000 نیز که در رابطه با پروژه مرکز علوم فائون در آلمان برگزار شد، برنده شد. مساحت این موزه از مساحت موزه سین سیناتی بیش تر بود. زاها حدید در طرح خود برای این پروژه از المان های تیز بهره برد. طراحی این بنا شباهت زیادی به طرح های لوکوربوزیه داشت و بر پیلوت های بتنی اجرا شد. این بنا از خارج به کشتی شباهت دارد. در فضای داخلی آن نیز از ستون های زاویه دار و سقفی از جنس فلز استفاده شده است که باعث می شود محیط آن شبیه به یک آزمایشگاه باشد.

ساختمان جانبی موزه‌ اوردراپگارد

زاها حدید در یک مسابقه دیگر نیز شرکت کرد که برای طراحی ساختمان جانبی موزه اوردراپگارد در دانمارک برگزار شد. او در این مسابقه نیز برنده شد. زمین این پروژه دارای عرض طول 87 متری و عرض 20 متری بود. حدید برای این بنا از دیوارهای شیشه ای استفاده کرد. به خاطر استفاده از این شیشه ها، باغ پشت بنا به پس زمینه ساختمان تبدیل شد.

ساختمان مدیریتی بی‌ام‌و

در سال 2002، شرکت بی ام و مسابقه ای برای طراحی ساختمان مدیریتی خود برگزار کرد. این پروژه باید در کشور آلمان به اجرا در می آمد. حدید توانست در این مطابقه نیز پیروز شود. پروژه ساختمان مدیریتی بی ام و، سه ساختمان داشت که نیاز به یک ساختمان جدید برای ورودی خود داشتند. حدید، نام این ساختمان جدید را «مرکز عصبی» پروژه گذاشت.

پاویون پل زاراگوزا

زاها حدید در فاصله بین سال های 1997 تا 2010 به طراحی پل پرداخت. او توانست در این حیطه با افراد معروفی چون نورمن فاستر و سانتیاگو کالاتراوا رقابت کند. حدید به عنوان طراح پاویون پل زاراگوزا در اسپانیا انتخاب شد. طرحی که حدید برای این پروژه ارائه کرد، از خطوط منحنی تشکیل شده بود و زاویه قائم نداشت.

پل شیخ زاید

پل شیخ زاید، پروژه دیگری بود که حدید به آن پرداخت. این طرح در امارات متحده عربی اجرا شد. پل شیخ زاید، رابط جزیره ابوظبی و شهر می باشد و در نهایت به فرودگاه بین المللی راه دارد. در طراحی پل و نورپردازی آن می توان حرکت را دید. این پل، شکل موج دارد.

موزه‌ی ملی هنرهای قرن ۲۱

موزه ملی هنرهای قرن 21 در شهر رم ایتالیا ساخت شد. تم مورد استفاده برای طراحی این ساختمان نیز حرکت بوده است. حدید از رنگ های سیاه و سفید در نما و طراحی داخلی این موزه استفاده کرد که جذابیت زیادی به طرح داده اند.

سالن اپرای گوانگژو

حدید در سال 2002، موفق شد اولین پروژه خود را در چین آغاز کند. سالن اپرای گوانگژو با مساحتی در حدود 70 هزار متر مربع، پروژه بعدی او بود. این بنا یک سالن اجرا، سالن تئاتر چند عملکردی و راهرویی برای ورودی دارد. در اطراف این راهرو، رستوران ها و فروشگاه ها قرار دارند. حدید برای این پروژه از طبیعت الهام گرفت. طراحی ساختمان های این سالن، شبیه به دو سنگ بزرگ است که نماهای صیقلی دارند. نظر کارشناسان درباره این طرح بسیار مثبت بود. این طرح از نظر منتقدین، نمای خاصی به شهر داده است.

موزه ساحلی گلاسگو

موزه ساحلی گلاسگو در ساحل رودخانه کلاید در اسکاتلند قرار داد. از این موزه برای نمایش تاریخچه صنعت اتومبیل استفاده می شود. در طرحی که حدید برای این موزه ارائه داد، نمای بالایی از شکوهی بی نظیر برخوردار است. در سقف این بنا از ورقه های فلزی با جنس روی استفاده شده است. در پیکره این ساختمان نیز می توان حرکت را به وضوح مشاهده کرد. مساحت نمایشگاه، 7000 متر مربع است. از نظر حدید، این بنا موجی در حرکت است.

مرکز ورزش‌های آبی المپیک لندن

پروژه مرکز ورزش های آبی المپیک لندن از دیگر شاهکارهای زاها حدید است که برای المپیک 2012 در لندن اجرا شد. ساخت این استخر بزرگ، قبل از دیگر ورزشگاه ها آغاز شد، اما بعد از همه آن ها پایان یافت. علت نیز اسن بود که طرح حدید دارای تم حرکت و موجی هایی بود که باید هم در نما و هم در طراحی داخلی اجرا می شدند. هزینه ساخت این مرکز ورزشی سه برابر هزینه ای شد که در نظر گرفته شده بود. برای ساخت سقف بنا از فولاد، آلومینیوم و چوب استفاده شده و فقط سه ستون، آن را نگه داشته اند.

موزه‌ی جامع هنر میشیگان

پروژه دیگر حدید در آمریکا، موزه جامع هنز میشیگان بود. طرح این بنا نیز زاویه های تیز دارد و مصالح نما، تصویر محیط اطراف را بازتاب می دهند. رنگ این بنا با توجه به آب و هوا و ساعت عوض می شود.

گلکسی سوهو پکن

پروژه گلکسی سوهو از پروژه هایی بود که در آسیا اجرا شد. این بنا از چهار ساختمان تشکیل شده است. حدید در طراحی این پروژه نیز از حرکت استفاده کرده است.

مرکز حیدر علی‌اف باکو

حیدر علی اف، مرکزی فرهنگی – تجاری است که در آذربایجان ساخت شده است. این بنا از سه سالن، یک کتابخانه و یک موزه تشکیل شده است. در طراحی این بنا هیچ خط صافی دیده نمی شود. ساختمان مرکز حید علی اف به موج شباهت دارد و از سبک پست مدرن پیروی می کند.

مرکز هنری دانگدامون سئول

مرکز هنری دانگدامون در شهر سئول ساخته شد و معنای «دروازه‌ی بزرگ شرق» را می دهد. در این مرکز، موزه ها، اتاق های کنفرانس و بازارچه های هنری دیده می شوند. این بنا 7 طبقه دارد که 3 تا از آن ها زیر زمین قرار دارند. نمای ساختمان، صیقلی است و مصالحی چون بتن، آلومینیوم و سنگ دارد. در طراحی داخلی نیز لز کامپوزیت، کاشی های آکوستیک، فولاد و سنگ بهره گرفته شده است.

مرکز آموزش و کتابخانه‌ وین

مرکز آموزش و کتابخانه وین در نقش مرکز دانشگاه اقتصاد وین ساخته شد. دیوارهای این بنا زاویه های تیزی دارند. حدید درباره این بنا گفته است: «وقتی خطوط صاف خارجی به سمت درون بنا می‌آیند، از یکدیگر جدا می گردند. آن‌ها سپس شکل منحنی پیدا می کنند و مرکز ساختمان را ایجاد می کنند. این طراحی، باعث ارتباط نرم بین بخش‌های مختلف و راهروها می شود.»

برج نوآوری دانشگاه هنگ کنگ

برج نوآوری، قسمتی از دانشگاه پلی تکنیک هنگ کنگ است. در طراحی این پروژه از نرم افزارهای حرفه ای استفاده شد. طرح اولیه با کامپوزیت اجرا شد، اما بعدا حدید، پنل های چند لایه را جایگزین کامپوزیت کرد.

اداره مدیریت بندری آنتورپ بلژیک

اداره مدیریت بندی آنتورپ بلژیک، تنها ساختمان دولتی طراحی شده توسط حدید بود. برخلاف اکثر ساختمان های مدرن دولتی که طراحیشان جدی است، زاها حدید برای این پروژه نیز از فرم کشتی با نمای شیشه، فولاد و بتن استفاده نمود. در طرح او از اشکال الماس نیز بهره گرفته شد، زیرا آنتورپ، زمانی مرکز تجارت الماس بود.

فاز دوم برج میلاد

حدید در مسابقه طراحی فاز دوم مجموعه میلاد نیز شرکت کرد و برنده شد. او طرح خود را که شامل برجی دوقلو در کنار برج میلاد بود، ارائه نمود، اما بعد از مرگ وی، مسئولان به خاطر ارتفاع زیاد طرح او که باعث می شد برج میلاد تحت تاثیر قرار بگیرد، آن را رد کردند.

نقل قول‌های زاها حدید

«شما نه تنها باید به خود ایمان داشته باشید، بلکه باید این را نیز بدانید که دنیا شایسه ایثارهایتان نیز می باشد.

در هندسه، 360 درجه وجود دارد. بنابراین، لزومی ندارد فقط با یک زاویه به طراحی بپردازیم.

معماری شبیه به نوشتن است. شما باید بارها طرح خود را اصلاح نمایید تا به نتیجه دلخواه دست پیدا کنید.

معماری و دکوراسیو داخلی پویانو / اکبری