ریچارد راجرز ، یکی از دو معماری است که در طراحی مرکز ژرژ پمپیدو پاریس نقش داشته است. این معمار که در کنار تفکرات اقلیمی، صنعت را نیز جزو معماری می دانست، امروزه به عنوان یکی از برترین معماران جهان شناخته می شود. پیشنهاد می شود برای آشنایی با ریچاد راجرز، سبک و آثار او، پویانو را تا پایان این مطلب، همراهی کنید.

ریچارد راجرز در سال ۱۹۳۳ در فلورانس ایتالیا متولد شد. وی تحصیلات معماری خود را در مدرسه ی Association Architectural لندن و بعد از آن در دانشگاه ییل آمریکا به اتمام رساند. راجرز اولین تجربیات ساخت و ساز خود را در فاصله سال های ۱۹۶۳ تا ۱۹۶۷ کسب کرد. در آن زمان، او گروه (Team 4) را در کنار نورمن فاستر و همسر خود تاسیس کرد. در آغاز، علاقه راجرز به نهضت ساختار گرایی constructivism  در کنار هویت شکلی صنعتی آشکار شد. در سال ۱۹۷۰،او با معمار جوان ایتالیایی، رنزو پیانو وارد همکاری شد. آن دو با هم در مسابقه مرکز ژرژ پومپیدو شرکت نمودند و طرح آن ها برنده شد. مرکز ژرژ پومپیدو نخستین و شاخص ترین دیدگاه ساخته شده نهضت هنرمندانه «های – تک » می باشد.

زمینه های فکری ریچارد راجرز

ـــ عینیتی قابل لمس برای همه

ـــ زیبایی های پنهان در صنعت و ماشین، جایگاه خود را همان طور که از نامش مشخص است، به عنوان یک معماری همراه با تکنولوژی برتر باز کرد.

ـــ تفکرات اقلیمی که بیانگر محوریت فکری و ذهنیت خلاق آن ها می باشد .در تفکرات گروه راجرز، اقلیم منطقه، آفتاب، باد و گیاهان، فاکتورهایی اساسی هستند که نقش مهمی دارند.

ـــ توجه خاص به اصول منطق ساخت، به معنی دسترسی به کالبدی که منطق شکل گیری آن از دانشی تبعیت می نماید که امکانات علم امروز به آن دست یافته است.

ـــ از بین بردن انبوه متریال ها و جرم صلب در بنا و جایگزین نمودن آن با سبک بودن، شفافیت و انعطاف پذیری فضا های متنوع

های ــ تک بر چند آرمان متکی می باشد که به شرح زیر می باشند:

1. تولید صنعتی در اجرای ساختمان به وسیله صنایع و قالب گیری های محاسبه شده و قابل تکثیر.
2. مواجهه با ساخت و ساز خشک، یعنی دور از شیوه های سنتی سنگ، آجر، گچ، سیمان و ملات.

آثار ریچارد راجرز

در ادامه به معرفی مهم ترین آثار این معمار خواهیم پرداخت.

مرکز ژرژ پمپیدو

طراحی و اجرای این ساختمان با الهام از پروژه سال ۱۹۹۰ گروه آرشیگرام صورت گرفت.

• این ساختمان باید انعطاف پذیر می بود و طراحی آن برای برای کاربری مجموعه ای از فعالیت های فرهنگی، موزه، نمایشگاه ها، مرکز تحقیقات، سینما، تئاتر و تالار موسیقی انجام می شد.
• برای پیانو تکنولوژی به اندازه معماری مهم است ، اما این تکنولوژی، یک نوع وسیله برای رسیدن به هدفی والاتر است که ایجاد فضای معماری می باشد.
• ژرژ پومپیدو، چالشی آشکار به دیدگاه نوین شهری می باشد. در مکان بازارهای شهری، محلات سنگی خاکستری سنتی پاریس، این مرکز باید به نشانه ای از این شهر و فرانسه ی مترقی زمانه خود بدل می شد.
• نمای شیشه ای شفاف و فولاد با بادبندهای ضربدری آشکار، آسانسورها، پله برقی و عناصر خدماتی در خارج از بنا جلوه گری می کنند تا فضاهای بزرگ طبقات به نمایشگاه ها و فعالیت های فرهنگی و هنری اختصاص داده شوند.
• این ساختمان، نمایشی از تکنولوژی برتر در معماری، حس کنجکاوی، توجه به مخاطب و حذف بینش کهنه موزه ها است.
• داکت های تهویه و لوله های تأسیساتی به شکل برجسته ای در خارج از ساختمان قرار دارند که کاری افراطی محسوب می شود، چرا که تا آن زمان، داکت های تاسیساتی و تهویه جزو بخش هایی بودند که باید درون بنا پنهان و مخفی می شدند .
• ستون های این بنا نازک و ظریف به نظر می آیند. این ساختمان از طول سیزده دهانه دارد که با ضربدرهایی که در همه نمای طولی ادامه می یابد به هم وصل می شوند.
• در سمت عرضی ساختمان، خرپاهایی ظریف دیده می شود. استفاده از خرپا باعث ایجاد فضاهایی بزرگ و گشاده بدون مزاحمت ستون شده که امکان هر گونه طرح ریزی آینده در فضای داخلی ساختمان را فراهم می سازد.
• یک اصل مهم اعمال شده در پمپیدو متحول کردن فرم مکان بود که خصوصیت برجسته معماری معاصر می باشد .
• در فضای داخلی این اسکلت فلزی، دیوارهای کافی برای نمایش آثار هنری وجود نداشت . به همین خاطر، ساختمان دیگری ساخته و در درون اسکلت قرار داده شد.

دادگاه حقوقی بوردو

پروژه دادگاه حقوقی بوردو که در پایان قرن بیستم کامل گشت، از همان اهمیتی درکار راجرز برخوردار بود که دهه ۱۹۷۰ در ژرژ پمپیدو و لویدز لندن داشت.

• این ساختمان رسما به عنوان دادگاه بزرگ شناخته شد که شامل هفت سالن دادگاه با دفترهای مربوطه و ساختمان های عمومی بود.
• این پروژه با باور به ماهیت فضای عمومی کار کرد و ساختمانش کاملا باز و روشن در نظر گرفته شد.
• این مفهوم با ساختمان های دائمی و خدمات پویای معماری ریچارد راجرز در ارتباط بود، اما به طور همزمان می توانست به عنوان ابزار تشریفاتی و خرد گرایی هم در سنت نیوکلاسیک فرانسوی بررسی شود.
• فضای اداری، دفتر قضات، وکلا و تعدادی دفتر برای رؤسای دادگاه ها و کارکنان محافظ دارد.
• آتریوم مرتفع مرکزی، این دفترها را از سالن های دادگاه تفکیک می سازد و در طبقه ی سوم، پله ها دسترسی به جایگاه متهمان و شاکیان را امکان پذیر می کنند.
• محل ورودی قضات، جداگانه است و به وسیله پلی به جایگاه خالی وصل می باشد. این در حالی است که مردم از راه دیگری از سمت حیاط به ساختمان وارد می شوند .
• سالن عمومی در طبقه ی اصلی دادگاه پالایس قرار گرفته تا ساختمان جدید بر پایه ی سنگی واقع شود و به پی ساختمان کمک کند.
• همه ساختمان در قالب فولادی بزرگ با ارتفاع ۷.۶ متر محکم شده و دادگاه را برای بازدید از حیاط به نمایش می گذارد.
• همه ساختمان با سقف موجی شکلی پوشانده شده است.
• پلان ساختمان، بسیار ساده است و فضاهای عمومی و خصوصی دارد.
• در طبقه اصلی مختص مردم، مسیر مستقیمی به سمت تورد آنگلایس تاریخی وجود دارد که اکنون به رستوران بدل گشته است.
• آلودگی و سر و صدای زیاد جاده و اقلیم متفاوت، به ایجاد یک ساختمان چند طبقه با فضای بینابینی جهت ملایم نمودن جریان هوا و سرو صدا منجر شده است .
• ریزش آب به درون حوضچه ها، جریان هوا را تعدیل و در نقش کاهش دهنده ی گرما عمل می نماید و جریان سرما و گرما را برای دفترها تأمین می کند .
• در تابستان هم پنجره های کرکره ای قابل تنظیم و قابل حرکت در سقف و نمای غربی به حفاظت از ساختمان از نور خورشید می پردازند.
• جابجایی طبیعی، گردش هوای گرم را درون ساختمان تضمین کرده و سقف پیش نشسته در ورودی بنا، ایوانی روی راه پله میان حیاط خارجی و بخش اداری ایجاد می کند.
• دادگاه ها فضای فشرده و محصوری می باشند که بخشی بالایی آن ها از نور طبیعی روز برخوردار است و هیچ نمایی از خارج ندارد.
• اقتصادی ترین راه ساخت این بنا استفاده از چوب بود.
• اقلیم بوردو ممکن است تابستان های بسیار گرمی داشته باشد.به همین خاطر، کانسپت ایجاد ساختمان دائمی با اصول راهبردی انرژی غیرفعال بدون تهویه، ایده ای برجسته بود؛ خصوصا این که ساختمان در دل یک خیابان پر سر و صدا و آلودگی شهر واقع بود.
• در تابستان، بنا با سیستم گردش هوای تازه خنک می شود و تبادل هوا از طریق ابزار مکانیکی و حوضچه ی آب و استخر بزرگ در وسط آتریوم انجام می شود.
• واحدهای فنکویل دار، تهویه ی دفترها را به وسیله سوراخ هایی در شیار بتنی کنترل می کنند.
• نورشکن های آلومینیومی و پنجره های بازشویی که به وسیله دست تنظیم می شوند، کنترل کننده های دیگری برای تنظیم آب و هوا هستند . البته در زمستان، این سیستم به صورت برعکس کار می کند .
• فضای عمومی، مانعی برای تهویه ی هوای تازه در میان سالن های دادگاه و خیابان های شهر خلق کرده است.
• توده حرارتی شیارهای بتنی نیز در نقش منبع گرما و سرما بر اساس فصل عمل می کند.
• دادگاه ها به کمک دودکش هوای گرمی که از سطح سقف خارج می شود، تهویه می گردند.
• این ساختمان که موقعیتی تاریخی دارد، در پشت دادگاه پالایس و مقابل کلیسای گوتیک به گونه ای ابتکاری به موقعیت حساس خود پاسخ می دهد.
• دسترسی عموم به دادگاه ها، به وسیله فضا های داخلی انجام می شود. قضات هم از پل های شیشه ای استفاده می کنند.
• در ورودی دادگاه ها حس آرامش و آسایشی وجود دارد که تنها با تابش آفتاب به سطوح نصب شده آکوستیک روی دیوارهای مقعر از میان می رود.
• همه سطح دادگاه ها با نور طبیعی نورگیر مرکزی روشن می گردد.
• نماهای درونی و بیرونی ساختمان با سالن های دادگاه محصور می شوند.

فرودگاه هیـتــــرو

در پایان قرن بیستم، فرودگاه هیترو در نقش بازتاب روشنی از ساخت و ساز در بریتانیا ایجاد شد. این فرودگاه که شلوغ ترین فرودگاه اروپا می باشد، دروازه ورود به قاره ی اروپاست که طی نیم قرن و بدون برنامه قبلی روی مخروبه های یک فرودگاه نظامی ایجاد شد.

• این فرودگاه، اساسی ترین عنصر اقتصادی و یک منبعی اشتغال زایی بود.
• پایانه جدید برای کنترل ۳۰ میلیون مسافردر طی سال در نظر گرفته شده بود.
• هدف از ساخت این فرودگاه، تجلیل از افسون سفر بود؛ سفری که یک خاطره به یاد ماندنی را در فضای عمومی غنی و متنوعی ایجاد کند. علاوه بر این، فرودگاه ها نباید صرفا محل عبور باشند، بلکه باید خرید بین راه را نیز در نظر گرفت.
• قدرت منطقی و فنی طرح با خصوصیات آن به عنوان یک مکان دیدنی در ارتباط است.
• مهندسان قصد داشتند فضای انعطاف پذیری ایجاد کنند که بدون وارد شدن لطمه به عملکرد اصلی فرودگاه، میزان خرید در آن افزایش پیدا کند. ورود و خروج مسافران در یک طبقه و امور مربوط به سرویس دهی در یک طبقه مجزا صورت می گیرد.
• این طرح، نخستین سقف منحنی را در نوع خود شکل می دهد. راجرز این سقف را با یک فرش جادویی مقایسه می نماید.
• ساختار داخلی این طرح، خیلی ساده است .این چتر بزرگ، به شکل شناور روی صحنه ی فعالیت قرار گرفته و حس آرامش و شگفتی ایجاد می کند. ساختمان پایانه، یک سالن اصلی برای مسافران تازه از راه رسیده و عازم دارد. از این سالن، یک راهروی عمود زیبا به بخش حمل و نقل عمومی در زیرزمین ختم می شود.
• نوارهای رنگی نور طبیعی که از میان سقف موجی شکل پایانه می گذرند، جهت عبور را در سالن اصلی مسافران تقویت می نمایند.
• سقف شامل قسمت های شیشه ای بود که به وسیله سایه بان از آن ها محافظت می شد و تابش نور طبیعی را در همه فضای داخلی تضمین می نمود.
• نور طبیعی از نمای شیشه ای شرقی غربی به داخل راه پیدا کرده و پیش نشستگی سقف، مانع ورود نور آزار دهند می شد. فقط نمای جنوبی از سایبان آفتابی برخوردار بود.
• این طرح به اندازه ای برجسته بود که به چشم اندازهای محیط که به درون خود بنا نیز جریان داشت، اشاره می نمود و یک تعامل بین پوشش گیاهی با فضای عملکردی فرودگاه به وجود می آورد.
• طرح رقابتی راجرز، ترکیبی از شور و احساس بود که هیجان پرواز را بالا می برد و واقعیت های اقتصادی تجارت فرودگاهی را بارتاب می داد.
• در مرکز پایانه، پلکان برقی و بخشی برای حمل و نقل عمومی موجود است که به سالن ختم می شود. حیاط چند سطحی کنار ساحل، مسافران تازه از راه رسیده را از مسافران عازم تفکیک می کند.

معماری و دکوراسیون داخلی پویانو / اکبری