کتابخانه ها فضاهای عمومی و معمولا بزرگی هستند که همیشه میزبان افراد خاصی بوده اند و هیچ وقت کاربرد خود را از دست نداده اند. طراحی کتابخانه به اصول خاصی نیازمند است. کتابخانه های گذشته معمولا شکب مشابهی داشتند، اما امروزه در طراحی و اجرای کتابخانه ها از روش های مدرن و متعددی استفاده می شود. یک کتابخانه امروزی باید به گونه ای طراحی شود که علاوه بر اصولی بودن، محیط آن خسته کننده نباشد.

برای این که بتوان محیط کتابخانه ها را جذاب طراحی کرد، می توان از ایده های مختلفی کمک گرفت. در این مطلب، چند نمونه از کتابخانه های امروزی که با ایده های جالبی ساخته شده اند را بررسی خواهیم کرد.

کتابخانه ها باید فضای روشنی داشته باشند. نیاز به روشنایی در فضای کتابخانه به این خاطر اهمیت دارد که افراد در محیط چنین فضایی به مطالعه طی ساعت های طولانی می پردازند. مسلما استفاده از سیستم های نورپردازی برای ایجاد روشنایی لازم در کتابخانه ها اولین راهی است که به ذهن هر کسی می رسد، اما اگر به تصویر بالا دقت کنید، می بینید که نور این کتابخانه به نحوه ای کاملا متفاوت تامین شده است. بدنه این کتابخانه به صورت کامل از شیشه ساخته شده است که علاوه بر زیبایی، باعث نورگیری آن از همه سمت می شود.

اگر قرار است کتابخانه برای کودکان طراحی شود، باید اصول و ایده هایی که در طراحی آن به کار می رود، مناسب کودکان باشد. برای مثال، فضایی که برای نشستن کودکان در کتابخانه در نظر گرفته می شود با فضای دارای همین عملکرد برای بزرگسالان متفاوت است. کودکان دوست دارند در محیط جذاب به مطالعه بپردازند و همین می تواند راهنمای خوبی برای طراحی محیط مناسب آن ها باشد. به کتابخانه فوق نگاه کنید. یک فضای چند ضلعی در مرکز کتابخانه برای کودکان در نظر گرفته شده که میز و صندلی های آن دارای طراحی خاص هستند.

موردی بعدی از کتابخانه های امروزی لیست ما فضایی است که همه قسمت های آن به شکل معمولی طراحی شده اند، اما بخشی که محل نشستن است با المان های حروف الفبای انگلیسی در نقش صندلی به شکلی درآمده که یک ایده منحصر به فرد را نشان می دهد. این سکوها به جز این که می توانند برای نشستن مورد استفاده قرار بگیرند، عناصر دکوری جذابی هستند که باعث شاخص شدن دکوراسیون این کتابخانه شده اند.

استفاده از فرم های دیگری به جز مکعب مستطیل در طراحی قفسه های کتابخانه می تواند دیگر ایده جالبی باشد که برای طراحی به کار می آید. در کتابخانه ای که تصویر بالا نشان می دهد، یکی از قفسه ها به شکل منحنی طراحی شده است. شکل منحنی قفسه باعث ایجاد تنوع در ظاهر کتابخانه شده است و به ما می گوید که گاهی همین فرم های حاکم بر فضا می توانند با کمی تغییر، باعث ایجاد فضایی خلاقانه شوند.

مورد بعدی، فضایی چند سطحی است که به وسیله وید تقسیم شده است. در چنین فضایی می توان دید خوبی نسبت به فضاهای مختلف کتابخانه داشت. به عبارت دیگر، ویدها باعث ارتباط بصری بهتر بین فضاهای مختلف می شوند. نکته دیگری که در تصویر دیده می شود، استفاده از نورگیرهای سقفی است. مزیت نورگیرهای سقفی در این است که مانند پنجره ها باعث حواس پرتی نمی شوند و در عین حال، فضا را کاملا روشن می کنند.

اگر کتابخانه با استفاده از نور طبیعی روشن می شود، باید توجه داشت که فضای مجاور پنجره ها اهمیت زیادی دارد. چیدمان قفسه ها و صندلی ها در چنین فضایی باید به نحوی باشد که قفسه ها در کنار دیوار قرار بگیرند تا مانع ورود نور به محیط کتابخانه نشوند و از طرف دیگر، صندلی ها و میزهای مخصوص مطالعه در نزدیک ترین حالت ممکن به پنجره قرار داشته باشند تا افراد بتوانند در هنگام مطالعه از نور طبیعی بهره بگیرند.

یکی دیگر از ایده هایی که می تواند در طراحی کتابخانه جالب باشد، ایده تقسیم عمودی فضا است. سیرکولاسیون عمودی به جای افقی می تواند یک کتابخانه را از چارچوب تعریف شده خود خارج کند. سیرکولاسیون عمودی یعنی حرکت افراد مابین طبقات به جای حرکت آن ها در یک سطح گسترده. می توان مانند تصویر بالا هر طبقه از کتابخانه را به بخش خاصی اختصاص داد.

قفسه کتابی را تصور کنید که از سطح زمین تا نقطه ای با ارتفاع زیاد امتداد یافته است. احتمالا برای شما هم جالب است که موازی با چنین فضایی بالا رفته و در میان کتاب های قفسه کندوکاو کنید. چنین امکانی تنها با در نظر گرفتن یک پلکان مارپیچ در حول قفسه امکان پذیر است. مشابه چنین ایده ای در طراحی قفسه کتابی که در تصویر فوق می بینید، اجرا شده است. البته چنین ایده ای تنها برای قفسه های میانی قابل اجراست.

اگر طراح یک کتابخانه خلاق باشد، می تواند محل نشستن افراد در کتابخانه را منحصر به فرد طراحی کند. اگر همه کتابخانه ها با یک سری میز و صندلی ساده برای افراد، فضای مطالعه تعریف کرده اند، لزومی ندارد که شما نیز همین کار را تکرار کنید. به تصویر بالا نگاهی بیندازید. محل نشستن و مطالعه افراد در میان قفسه ها جای دارد. یک شکاف در بین قفسه ها می تواند فضای مطالعه باشد. در کتابخانه ای که می بینید، این فضا به محیطی برای تعامل تبدیل شده است.

اگر یک فرم هندسی خاص برای کتابخانه در نظر گرفته شود، بهتر است این فرم در همه جا حاکم باشد تا تاثیر بصری خود را در قوی ترین شکل ممکن به جای گذارد. در کتابخانه بالا می توانید مشاهده کنید که فرم کلی در نظر گرفته شده برای فضا دایره ای است. این فرم دایره ای از دیوارهای کتابخانه گرفته تا تقسیم بندی کفپوش، میزهای میانی و حتی سقفی که محیط را در بر گرفته است، در همه جا دیده می شود. همه این اجزا در کنار هم کمک می کنند تا شکل دایره ای فضا به خوبی احساس شود.

فرم های منحنی می توانند به جای دایره از اشکال دیگر نیز حاصل شوند. قفسه های تعبیه شده در کتابخانه فوق را ببینید. این قفسه ها تا یک ارتفاع مشخص دارای فرم مستقیم و بدون انحنا هستند، اما از فاصله ای در نزدیکی سقف، فرم آن ها به آرامی تغییر کرده و انحنا پیدا می کند. انحنای مذکور با رسیدن به سقف به مرور کم شده و دوباره به شکل یک صفحه مستقیم در می آید. جذابیت طرح در این است که خانه های قفسه نیز تا زیر سقف ادامه یافته اند. فرم منحنی در قفسه های میانی نیز به نحوی دیگر خودنمایی می کند.

یکی از وسایل پر استفاده در کتابخانه های عظیم و مرتفع، نردبان است. نردبان ها به افراد مسئول و همچنین کسانی که از کتابخانه استفاده می کنند این امکان را می دهند که به بالاترین قفسه ها نیز دسترسی داشته و بتوانند هر کتابی را در هر نقطه ای از کتابخانه که قرار داشته باشد، بردارند. نردبان های مورد استفاده در کتابخانه می توانند ساده یا به شکل ریلی باشند. انواع ریلی برای حرکت از قفسه ای به قفسه دیگر مناسب تر هستند.