طبق نظر لوکوربوزیه، معماری، بازی هنری هنرمندانه، دقیق و خیره‌کننده مجموعه‌ای از اجسام ساخته شده در زیر نور است. این جمله به خوبی اهمیت نورپردازی در معماری را نشان می دهد. البته کاربرد نور در زندگی انسان خیلی پیش تر از ساخت بناهای معمارانه و حرفه ای ثابت شده است. بشر همواره در زندگی خود نیازمند نور و روشنایی بوده است، زیرا بدون نور قادر به درک واضح محیط خود نیست. به عبارت دیگر، تاریکی برای انسانها مسئله ای ابهام برانگیز است. معماری یکی از هنزهایی است که ارتباط عمیقی با نور دارد.

ساختمان ها همان قدر که در روز خوب دیده می شوند باید در شب نیز زیبا به نظر برسند. شناساندن زیبایی ساختمان ها در شب بر عهده نورپردازی است. از طرف دیگر، فضاهای داخلی ساختمان ها نیز در ساعاتی که نور خورشید وجود ندارد به نور مصنوعی نیاز دارند. نورپردازی دارای اصول و قواعد مخصوص به خود است. در صورتی که این اصول به درستی رعایت نشوند، چه فضای بیرونی و چه فضای داخلی به جای زیبا به نظر رسیدن، بسیار بد جلوه خواهند کرد. در این مطلب به شرح اصول نورپردازی در معماری نما و دکوراسیون خواهیم پرداخت. همراه پویانو باشید.

نور

نور مرئی یا نور (به انگلیسی: Light)، یک تابش الکترومغناطیسی (به انگلیسی: Electromagnetic) و حاوی فوتون (به انگلیسی: Photon) است که با چشم انسان و دیگر موجودات، دیده می‌شود.

سایه

سایه در نورپردازی اهمیت زیادی دارد، زیرا سایه ها به ایجاد حس فضا کمک می کنند. از طرف دیگر، سایه است که به نور معنا می دهد. در نورپردازی، بخش هایی که قرار است برجسته نشان داده شوند، روشن و قسمت های اطراف آن ها تاریک در نظر گرفته می شوند.

کیفیت نورپردازی

کیفیت نورپردازی به شدت نسبی نور وابسته است. دو حد نورپردازی وجود دارد:

• نورپردازی سخت: در نورپردازی سخت، همان طور که از نام آن مشخص است از نورهای شدید بهره گرفته می شود. مثلا آفتاب ظهر یک نور سخت ایجاد می کند. نور سخت باعث ایجاد سایه های مشخص و تند می شود. این سایه ها عموما کناره های واضح و تیز دارند.
• نورپردازی نرم: در نورپردازی نرم، روشنایی پخش می شود و شدت نور در مقایسه با نورپردازی سخت کم تر است. نور نرم، ملایم است، مثل نور آسمانی که با ابر پوشیده شده است. در این نورپردازی، خطوط و بافت ها نرم به نظر می رسند، نور حالت پخش شده دارد و بین نور و سایه، تضادی ملایم دیده می شود.

جهت نورپردازی

جهت نورپردازی، همان مسیری است که نور در راستای آن  تابیده می شود. جهت های نورپردازی عبارتند از:

• نور جلویی: نوری است که از جلو تابیده می شود.
• نور پشتی: این نور از پشت تابیده می شود.
• نور پایین: نوری است که از سمت پایین به بالا تابیده می شود.
• نور بالا: نوری که از بالا به پایین تابیده می شود.

نورپردازی در معماری نما

نورپردازی نمای ساختمان، بخش بسیار مهمی از طراحی است، زیرا ساختمان ها در شب بدون نور دیده نمی شوند. نورپردازی نمای ساختمان باعث ایجاد حس پویایی، زنده بودن و زیبایی می شود. برخلاف تصوری که برخی افراد دارند، نورپردازی نما به معنی روشن کردن همه بخش های آن نیست. در نورپردازی نما فقط بخش هایی که قرار است روی آن ها تاکید شود، روشن در نظر گرفته می شوند. در صورتی که نورپردازی نما به صورت غیر اصولی و با به کار بردن نورهای مختلف و شلوغ انجام شود، پدیده آلودگی نوری ایجاد می شود. برای جلوگیری از این اتفاق باید از منبع نور مناسب با نور ملایم استفاده کرد.

در نورپردازی نما باید به چند نکته توجه کرد. تاکید بر خطوط عمودی یا افقی بنا به کمک نور، انتخاب رنگ نور متناسب با رنگ نما، عدم مزاحمت برای فضای داخلی، در نظر گرفتن طول برد نور و تقویت آن در برخی قسمت ها، پنهان سازی منبع نور از این نکات هستند. در نورپردازی نما از وال واشرها و نور افکن ها استفاده می گردد. برای نورپردازی نما باید از چراغ هایی با ip بالا استفاده کرد که در برابر عوامل محیطی مقاوم هستند.

نورپردازی نما باعث می شود بافت ها بهتر جلوه کنند و از این رو به نما زیبایی بیش تری می دهد. از طرف دیگر، نورپردازی به ترکیب بندی کلی نما شکل می دهد. نورپردازی می تواند حس ما از شکل و بافت اشیاء را تحت تاثیر خود قرار دهد.

نحوه نورپردازی نما

برای نورپردازی نما باید ابتدا احجام، کاربری و فرم ساختمان را مد نظر قرار داد. با توجه به این موارد برای نوع نور و جهت آن تصمیم گیری می شود. انتخاب صحیح منبع نور و قرار دادن آن در محل درست باعث ایجاد نمایی زیبا و ایده آل می گردد.

رنگ نورپردازی نما

یکی از نکاتی که در نورپردازی نما از اهمیت زیادی برخوردار است، هماهنگی رنگ نور با مواد و مصالح به کار رفته در نماست. نحوه نورپردازی نما ارتباط مستقیمی با زیبایی ساختمان دارد و اشتباه در این رابطه، زیبایی ساختمان را تحت تاثیر قرار می دهد. در صورتی که در نورپردازی نما از نورهای شدید استفاده شود، نور بر متریال غلبه می کند و دیگر نمی توان بافت و زیبایی متریال را تشخیص داد. به همین خاطر است که باید در انتخاب رنگ نور نما به متریال استفاده شده توجه کرد.

مدیریت نحوه نورپردازی نما اهمیت زیادی دارد. نورپردازی نما تلفیقی از معماری و مهندسی است. به همین علت باید در اجرای آن به اصول زیبایی شناسانه معماری و اصول مهندسی توجه کافی نشان داد.

نورپردازی هوشمند نما

با پیشرفت تکنولوژی، نورپردازی نیز مثل دیگر زمینه ها دستخوش تغییر و تحول شده است. تکنولوژی به خلاقانه تر شدن نورپردازی کمک زیادی کرده است. استفاده از نورهای هوشمند در نورپردازی ساختمان های بزرگ به جذاب تر به نظر رسیدن آن ها در شب کمک می کند. نورپردازی هوشمند که توسط کامپیوتر برنامه ریزی می شود، مطابق برنامه دچار تغییر شده و باعث می شود هر لحظه نمای متفاوتی را مشاهده کنید. نورپردازی هوشمند باعث جلب توجه ناظران می شود و برای مراکز تجاری و بناهای بزرگ مناسب است.

نورپردازی در معماری محوطه

نورپردازی محوطه نیز می تواند مثل نورپردازی نما به بهتر دیده شدن عناصر کمک کند. در سطح شهر از نورپردازی برای زیباتر کردن معابر، پارک ها، پله ها، مبلمان، المان ها و کفپوش ها استفاده می شود.

نورپردازی پله ها

نورپردازی برای شاخص تر نمودن عناصر محوطه بیرونی نیز به کار می رود. در طراحی و اجرای پله های ورودی خانه، مراکز خرید و حتی فضاهای شهری می توان از نور استفاده کرد. نورپردازی پله ها علاوه بر روشن کردن آن ها و برطرف کردن مشکل دید در شب باعث می شود پله ها زیباتر به نظر برسند.

نورپردازی مبلمان شهری

برای زیباتر کردن مبلمان و المان های شهر نیز می توان از نور کمک گرفت. برای خلق یک محوطه هیجان انگیز و منحصر به فرد می توان در طراحی مبلمان از نورپردازی بهره گرفت. این تکنیک به بهتر دیده شدن المان ها و مجسمه های شهری نیز کمک می کند.

استفاده از نور پردازی ها در ساختمان همیشه منوط بر نما آن نیست از نور پردازی ها در بقیه قسمت های یک ساختمان نیز می توان استفاده کرد. برای این که محوطه بیرونی هیجان انگیزی را تجربه کنید از نور پردازی در طراحی مبلمان حیاط و محوطه بیرونی خانه خود استفاده کنید  و شاهد باشید که نور پردازی چگونه می تواند باعث ایجاد تغییر در طراحی دکوراسیون حیاط خانه شما شود.

در تصویرهای زیر می توانید چند نمونه از چراغ های نما و محوطه را مشاهده کنید.

نورپردازی دکوراسیون

نورپردازی دکوراسیون یا نورپردازی داخلی با هدف روشنایی بخشیدن و ایجاد حس مطلوب صورت می گیرد. بسیاری از فضاهای داخلی با کاربری های مختلف به کمک نورپردازی، جلوه بیش تری پیدا می کنند. مسلما این را نیز می دانید که فضاهای داخلی در شب هنگام تاریک می شوند. با این حال، اگر فقط مشکل تاریکی را در نظر داشته باشید، ممکن است اصول زیبایی شناختی نورپردازی را فراموش کنید.

نور در فضاهای داخلی باید طبق اصول به کار رود تا موجب خستگی چشم نشود. از طرف دیگر، نورپردازی دکوراسیون باید مطابق با نوع فضا انجام شود. ممکن است برخی فضاها به نور یکنواخت و برخی دیگر به نور نقطه ای احتیاج داشته باشند. در ادامه، این بحث را بیش تر باز خواهیم کرد.

انواع نورپردازی داخلی

نور بر اساس منبع تولید کننده اش به دو دسته تقسیم می شود: نور طبیعی و نور مصنوعی. نور طبیعی به این خاطر که توسط خورشید ایجاد می شود، چندان قابل تغییر نیست و فقط می توان با استفاده از پرده و شیشه های رنگی در مقدار و ظاهر آن کمی دخل و تصرف کرد. و اما نور مصنوعی که موضوع بحث ماست، نوری است که توسط منبع های ساخته دست انسان ایجاد می شود و طراحی آن در اختیار ماست.

کم کننده نور

کلیدهای کم کننده نور در مواقعی به کار می روند که بخواهید نور فضا را کاهش دهید. با استفاده از این کلیدها می توان نورپردازی اتاق را تنظیم کرد. برای مثال، نور محیط تماشای تلویزیون باید طوری تنظیم شود که سبب خیرگی چشم نشود.

نورپردازی عمومی

یکی از معمول ترین انواع نورپردازی، ایجاد نور عمومی است. این نور با تابش ملایم، تمام فضا را پوشش می دهد و برای عملکردهای عمومی به کار می آید، ولی برای تاکید روی یک قسمت یا وسیله مناسب نیست. استفاده درست از نورپردازی عمومی به ایجاد فضایی مناسب برای آرامش یافتن پس از یک روز سخت کاری یا گفتگو با دوستان و خانواده کمک می کند. برای اجرای نور عمومی می توان از چراغ های توکار، دیواری و لوسترها استفاده کرد.

نورپردازی وظیفه‌ای

این نور از نور عمومی متمرکزتر است. وقتی مشغول کاری هستید که به دقت نیاز دارد، این نور به کمکتان می آید. نام دیگر این نور، نور اداری است. کارهایی مثل آشپزی، خواندن و نوشتن، دوخت و بسیاری دیگر از کارهای مشابه به این نور نیاز دارند. بهتر است نور وظیفه ای در فضایی کم نور به کار رود، زیرا در فضاهای بیش از حد روشن باعث خیرگی می شود.

نورپردازی تاکیدی

نورپردازی تاکیدی از انواع دیگر نورپردازی متمرکزتر است. هدف از این نورپردازی، هدایت دید به سمت نقاط کانونی است. این نور می تواند به فضا حس و سبک دهد. شما می توانید قسمت هایی از فضا را که می خواهید روی آن ها تاکید بیش تری انجام دهید با این نور روشن کنید و بخش های دیگر را در سایه نگه دارید. از این نورپردازی می توان برای نمایش کارهای هنری و قفسه کتاب، مبلمان، کلکسیون و بخش های جذاب معماری داخلی بهره برد.

نورپردازی دکوری

نورپردازی دکوری، جنبه زیبایی دارد و زیاد به روشنایی مربوط نیست. مجسمه ها و المان ها با این نورپردازی زیباتر به نظر می رسند. نور دکوری به فضا جذابیت می دهد. از جمله این نورها می توان به نور مخفی و نور در فرم لاین اشاره کرد.

نورپردازی محیطی

نورپردازی محیطی به کمک چراغ های آویز، چراغ های دیواری و چراغ های رومیزی انجام می پذیرد. نور افشان هایی مثل لوسترها و چلچراغ ها باعث ایجاد نور فراگیر در محیط می شوند. لوسترها و چلچراغ ها هم کاربرد تزیینی و هم غیر تزیینی دارند. لوسترهای بلورین می توانند جلوه ایجاد کنند، ولی در کنار ان ها باید از روش های دیگر نورپردازی نیز کمک گرفت تا نور فضا ناراحت کننده و غیر جذاب نشود.

نور نقطه ای

نور نقطه ای برای روشن کردن فضاهایی مثل صندلی مطالعه یا تاکید روی تابلویی که بر دیوار جای دارد به کار می رود. چراغ های دیواری دارای بازوی چرخشی  باعث ایجاد نور انعطاف پذیر برای نمایش تابلوها می شوند. برای ایجاد روشنایی در فضای مطالعه می توان از چراغ های رومیزی استفاده کرد. نورهای کف که معمولا در کنار دیوار و از پایین به بالا می تابند نیز ایده خوبی برای نمایش بافت هستند.

در تصویرهای زیر نمونه هایی از نورپردازی داخلی به کمک سنگ های نورانی را مشاهده می کنید.

معماری و دکوراسیون پویانو / اکبری