افزایش ایمنی و کنترل کیفیت پروژه های عمرانی مختلف بر عهده مهندس ناظر ساختمان ها می باشد. با توجه به این که در حرفه نظارت بر عملیات اجرایی و مقاوم سازی ساختمان ها پیچیدگی های حقوقی و فنی زیادی وجود دارد، بدون شک برای مهندسینی که با ریسک های این موضوع آشنا نیستند و خصوصا مهندسین جوانی که به یکباره و بلافاصله پس از گرفتن پروانه اشتغال خود به این حرفه وارد می شوند، چالش برانگیز است و ممکن است تبعات بدی به دنبال داشته باشد. بنابراین با افزایش آگاهی مهندسین جوان و به دست آوردن تجربیات فنی مورد نیاز پیش از قبول مسئولیت سنگین و مهم نظارت، می توان راهی پیدا کرد تا در کنار بالا بردن کیفیت ساختمان ها از نظر فنی، از فشارها و تنگناهای قانونی و عرفی نیز کاسته شود تا بتوان با مصونیت بیش تر و اطمینان خاطر به فعالیت در این حیطه پرداخت. پویانو در این مطلب به شرح مسئولیت های مهندس ناظر ساختمان خواهد پرداخت. همراه ما باشید.

آغاز به کار مهندس ناظر ساختمان

خدمات نظارت فنی مهندس ناظر، بر مبنای قانون ارجاع کار و بعد از انعقاد قرارداد فی ما بین ناظر و ماک و تایید برگ آغاز به عملیات توسط ناظر شروع می شود. نظارت مهندس ناظر بر اجرای ساختمان “نظارت مستمر” است. در موارد مشتمل بر حضور چهار ناظر از چهار رشته، نظارت بر اجرا به صورت جمعی است و اصلا نوبتی و جداگانه نیست. مهندس ناظر باید پیش از قبول کردن مسئویت مهم نظارت، سواد آکادمیک و تحصیلی خود را با تجربیات کاری ترکیب نماید. سپس با تسلط داشتن به اصول فنی و مقررات ملی ساختمان و آموختن مهارت های مستند نگاری برای قبو کردن این مسئولیت خطیر و ارائه کردن خدمات نظارت، اقدام کند.

شرح وظایف مهندس ناظر ساختمان

در شرایط فعی، کارهای ارجاع شده توسط سازمان نظام مهندسی به مهندسین به شک تک ناظره و چهار ناظره است.

مسئولیت های مهندس ناظر ساختمان پروژه تک ناظره

همه مسئولیت های حرفه ای نظارت ساختمان از نظر معماری، سازه، تاسیسات مکانیکی و الکتریکی و نقشه برداری بر عهده یک نفر مهندس معمار یا مهندس عمران است. فقط در شرایط فعی، بعد از درخواست مالک برای دریافت کنتور برق و طی کردن مراحل اداری از طریق سیستم ارجاع برق اماکن، یک نفر مهندس برق برای کنترل کردن اقدامات صورت گرفته انتخاب می گردد که متاسفانه در بیش تر موارد به خاطر این که ساختمان در مراحل پایانی است، موارد زیادی نادیده گرفته می شود.

وظایف مهندس ناظر هماهنگ کننده – چهار ناظره

مسئولیت نظارت به شکل جمعی و بر مبنای تخصص بر عهده چهار نفر است. یکی از مهندسین ناظر پروژه (مهندس معمار یا مهندس عمران) در کنار وظایف فردی خود، مسئولیت ایجاد هماهنگی های لازم با دیگر ناظرین و مکاتبات با مراجع صدور جواز را بر عهده می گیرد و به وی ناظر هماهنگ کننده گفته می شود.

ناظر هماهنگ کننده، یک شخص حقیقی یا حقوقی است که پروانه اشتغال دارد و از صلاحیت نظارت در رشته عمران یا معماری برخوردار است. وی بر مبنای شرح خدمات مهندسین رشته های ساختمانی، مسئویت هماهنگی بین همه ناظرین در هر پروژه و تحویل دادن گزارش های مرحله ای کار به شهرداری، سازمان استان یا دیگر مراجع مرتبط را بر عهده دارد. در ادامه، برخی از وظایف مهندس ناظر هماهنگ کننده به صورت مختصر بیان خواهد شد:

بارزترین وظیفه مهندس ناظر هماهنگ کننده، هماهنگ کردن و ارتباط میان دیگر ناظران و مجری می باشد. وی از سوی دیگر، مسئولیت هماهنگی و مدیریت کنترل کیفی و کمی اجرای پروژه را نیز عهده دار است. در شرایط فعلی، ناظر هماهنگ کننده، به عنوان نماینده همه ناظران در ارتباط با مراجع مرتبط عمل می کند.

لازم به کر است که در وضعیت کنونی، طبق رویه شهرداری ها، اجرای پروژه هایی که بالاتر از 2000 متر مربع مساحت دارند، باید توسط مجری دارای صلاحیت درج شده در جواز ساختمانی انجام شود و امضای برگه شروع عمیات (آغاز به کار) از جانب ناظر هماهنگ کننده باید پس از دیدن قرارداد مجری صورت بگیرد.

بعد از صادر شدن پروانه ساختمانی و پیش از امضای برگه آغاز به کار (آخرین برگه از پروانه)، ناظر هماهنگ کننده باید از ملک بازدید کند و اطمینان حاصل شود که تخریب یا … صورت نگرفته باشد. لازم به ذکر می باشد که بعد از امضای برگه آغاز به کار توسط مهندس ناظر هماهنگ کننده، مسئولیت نظارت بر اجرای درست تخریب ساختمان، به عهده ناظر سازه است، ولی مسئولیت بقیه ناظرین هم همزمان با صادر شدن جواز ساختمانی شروع می شود.

به عنوان نمونه، مسئولیت مهندس ناظر برق در عملیات تخریب، بیش تر شامل کنترل ایمنی محل کنتور برق از نظر رطوبت و بارش برف و باران است و بیش تر مسئولیت مهندس تاسیسات در هنگام تخریب، شامل جابجایی کنتور آب، جمع آوری کردن عملک گاز و کنترل مکان آن به شکلی است که در محل تردد ماشین آلات مربوط به خاکبرداری واقع نباشد. در ضمن، کنترل گرمایش در اتاق های کارگری، خصوصا در فصل های سرد سال از بدو تخریب تا پایان عملیات ساختمانی، باید به دست ناظر تاسیسات مکانیکی صورت گیرد.

اگر بین هر کدام از ناظرین و مجری، اختلافی ایجاد شود، در اولین مرحله، ناظر هماهنگ کننده باید برای حل اختلاف از راه داوری اقدام کند. در صورتی که نظر او به عنوان داور از سوی طرفین پذیرفته نشود، باید مراتب برای توقف عملیات اجرای پروژه به مراجع صدور جواز اطلاع داده شود تا اقدامات مورد نیاز توسط کمیته داوری مستقر در سازمان استان صورت بگیرد.

نظارت مهندس ناظر از هنگام صدور جواز ساختمان، توسط مرجع صدور جواز، شروع و با صادر شدن گواهی اتمام کار پایان می یابد. این نظارت در موارد مشتمل بر حضور چهار ناظر از چهار رشته، نظارت جمعی می باشد و نباید به شکل نوبتی و مجزا نیست. مهندس ناظر بعد از ارجاع اولیه کار از طرف سازمان، ضروری است نسبت به بررسی سوابق و مستندات موجود پروژه، اقدام به عمل آورد. بررسی های انجام شده به شرح زیر است:

شناسایی کیفی پروژه

بعد از ارجاع اولیه کار به مهندس ناظر، وی با برگزار کردن جلسه هماهنگی با سازنده سعی می کند شناخت عمومی بهتری نسبت به عوامل مهندسی و محیطی پروژه کسب کند. گاه های تاثیرگذار و مهم در این مرحله به شرح زیر می باشند:

• شناسایی کارگاه از نظر موقعیت و دسترسی های مربوط به شکلی که امکان تردد و نظارت بدون محدودیت برای مهندس ناظر ایجاد شود.
• بررسی همجواری ها از لحاظ کاربری، قدمت ساختمان، تراز فونداسیون، نوع سیستم باربری، تعداد ساکنین، تعداد اشکوب ها، امکان یا عدم امکان تخلیه سریع در زمان رخ دادن حوادث، فاصله نزدیک ترین مرکز درمانی و آتش نشانی از محل و کنترل ایستایی ذاتی آن ها.
• بررسی اطلاعات ژئوتکنیکی از جمله شناسایی خاک محل اجرا، شیب و توپوگرافی زمین، سطح آب زیر زمینی وجود قنات یا چشمه آب موجود در محل، فاصله محل اجرا از گسل موجود، عمق خاک دستی، شناسایی چاه های فاضلاب، بررسی تاریخچه توپوگرافی زمین محل اجرا بر اساس اطلاعات.
• بررسی اطلاعات مربوط به سازه، مث تراز گود برداری، کفایت نقشه های جوازهای قانونی ساختمان (مانند تطابق کلی نقشه سازه نگهبان، تطابق نقشه های سازه، معماری و تاسیسات با هم و با محل اجرا)، ارتفاع و اشکوب های بنا، نوع اسکلت ساختمان و …
• بررسی تغییرات احتمالی اجرا از طرف مالک در نقشه های ساختمانی
• ارزیابی توانایی کلی مجری، مالک و محاسب با بررسی سوابق آن ها
• بررسی سوابق و مستندات پروژه در حیطه مهندسی

ابلاغ خدمات مهندسی پروژه

مهندس ناظر، بعد از بررسی کلی پروژه، نسبت به تایید یا عدم تایید کار، طی مدت زمانی که به طور معمول، 48 ساهت است، اقدام می کند. در صورتی که کار، مورد تایید قرار گیرد، مهندس ناظر در گام نخست نسبت به طی کردن روال اداری مورد نیاز تا مرحله بسته شدن قرارداد اقدام کند.

بعد از صادر شدن جواز ساختمانی و بسته شدن قرارداد، مهندس ناظر در صورت تشخیص وجود شرایط کاری نسبت به تایید برگه آغاز به کار، اقدام می کند. با تایید این برگه، تعهدات قانونی او شروع می شود. از این رو لازم است پیش نیازهای فنی – اجرایی که ضروری است از طرف مالک تحصیل شود، با دقت مورد بررسی قرار گیرد و در صورت انجام گام های مد نظر، نسبت به تایید برگه، اقدام صورت گیرد. به عنوان یک عبارت کلی، باید صدور تایید آغاز به کار، بعد از اتمام تجهیز اولیه کارگاه و تامین کردن نیروی انسانی ماهر و مجری دارای صلاحیت انجام شود.

شروع اجرای پروژه

بعد از تایید برگه شروع عملیات، آغاز عملیات اجرایی، امکان پذیر می شود. عملیات اجرایی با تخریب ساختمان قدیمی شروع می شود و با عملیات گود برداری و اجرای اسکلت، ادامه پیدا می کند.

برخی از خدمات در زمان شروع اجرای ساختمان که بر عهده ناظر هستند، به شرح زیر می باشند:

• کنترل عمق خاکبرداری در تطابق با نقشه های تصویب شده به این معنی که ناظر باید ارتفاع پی و ارتفاع بتن مگر و ارتفاع کفسازی را از نقشه ها استخراج نموده و به عمق گودبرداری دست پیدا کند.
• کنترل کردن بر و کف جواز ساختمانی و نقشه های تصویب شده نیز لازم است. در صورت توانایی نداشتن ناظر در اندازه گیری بر، باید از شهرداری برای بازدید آن درخواست شود.
• کنترل جانمایی ستون ها برای حذف نشدن پارکینگ ها
• کنترل کردن درز انقطاع ساختمان
• و …

لازم به ذکر است که بررسی مشخصات هندسی و حدود اربعه بنا، مثل پیاده سازی محل دقیق ملک روی زمین، شیب های طولی و عرضی زمین و نهایتا تایید انطباق مشخصات زمین با نقشه موجود و جواز ساختمان، با در نظر گرفتن این که در حال حاضر، مهندس ناظر نقشه بردار، ارجاع داده نمی شود، مسئولیتش بر عهده مهندس معمار پروژه است. بنابراین، توصیه می گردد معمار برای دقت بیش تر از مجری بخواهد از مهندس نقشه بردار دارای صلاحیت در موارد مورد نیاز کمک بگیرد. لازم است ذکر شود که تاییدیه مهندس نقشه بردار در زمینه ابعاد و رقوم رافع، وظیفه مهندس ناظر معماری نیست.

مرحله اسکلت ، نما و سفت کاری

در این مرحله از کار، با توجه به نوع بنا، باید رعایت شدن موارد زیر از طرف ناظر، مورد کنترل قرار گیرد:

• کنترل محورهای عرضی و طولی ساختمان بر مبنای نقشه های تصویب شده
• کنترل روش پیاده سازی نقشه فونداسیون و تطابق دادن آن با نقشه های تصویب شده
• کنترل نوع فولادی های مورد استفاده در سازه بنا و فونداسیون
• کنترل تطابق مقاطع در محاسبات و اجرا
• کنترل اجرای سقف های ساختمان
• کنترل ارتفاع هر کدام از طبقات، از جمله ارتفاع پارکینگ ها در تطابق با نقشه های تصویب شده
• در نصب اسکلت باید توجه شود که ستون ها در موقعیت نشان داده شده در نقشه های سازه قرار بگیرند.
• تیرها باید تا حد امکان در آکس ستون ها قرار بگیرند.
• کنترل اجرای سفت کاری، شامل اجرای صحیح نقشه معماری و تیغه بندی خارجی و داخلی در تطابق با نقش های تصویب شده و مقررات ملی ساختمان
• کنترل بلوکاژ، کرسی چینی، اندازه دیوارها و کدهای سقف ها با در نظر گرفتن نازک کاری
• کنترل اجرای درست تیغه های داخلی و اتصال بین تیغه ها و سقف، بر اساس آیین نامه 2800 و مبحث چهار مقررات ملی ساختمان
• و …

وظایف مهندس ناظر، جنبه کنترلی دارد و در صورتی که کار در حال اجرا با نقشه های تصویب شده، الزامات قانونی، مقررات ملی و دیگر ضوابط مهم در اجرا در تطابق نباشند، ناظر وظیفه دارد ضمن تذذکر کتبی به سازنده و مالک، موضوع را به مرجع صدور جواز اطلاع دهد و حسب مورد، درخواست اصلاح یا متوقف کردن اجرای پروژه و الزام سازنده و مالک به رعایت کردن ضوابط مهم نمایند. مهندسین ناظر، راسا مجاز نیستند در نقشه ها تغییری ایجاد کنند.

مسئولیت های مهندس ناظر ساختمان

معماری و دکوراسیون داخلی پویانو