اگر تا به حال، طراحی نقشه معماری ساختمان های مسکونی را تجربه کرده باشید، احتمالا متوجه شده اید که باید کار طراحی پلان آن ها را به ترتیب پیش ببرید تا انجام طراحی نقشه شما به صورت صحیح و به بهترین شکل ممکن صورت گیرد. طراحی پلان، اصولی دارد. اگر به این اصول توجه کافی نداشته باشید، بعید است پلان خوبی طراحی کنید، اما اگر به همه اصول دقت کرده و آن ها را در طراحی خود منظور نمایید، قطعا می توانید پلان مناسبی طراحی کنید. پویانو در این مطلب به شما نحوه صحیح انجام طراحی پلان ساختمان های مسکونی را آموزش خواهد داد. اگر دوست دارید در این زمینه، اطلاعات کسب کنید، همراه ما باشید.

در این آموزش به نحوه طراحی صحیح نقشه آپارتمان مسکونی پرداخته می شود. البته، طراحی ویلاها و خانه های دوبلکس نیز تقریبا همین گونه است و تفاوت زیادی را شامل نمی شود. توجه داشته باشید که همه مراحل طراحی پلان خانه که در ادامه ذکر می شوند، باید به ترتیب و به شکل گام به گام اجرا شوند. برای مثال، شما نباید در اولین مرحله طراحی به سراغ اتاق خواب ها بروید و پس از آن، کار طراحی باکس پله و آسانسور را انجام دهید. هر چیزی جای خودش را دارد. اگر به ترتیب پیش نروید، هر چقدر هم که زمان و حوصله به خرج دهید، کارتان متناسب و قوی از آب در نخواهد آمد.

برای این که بتوانید طراحی نقشه معماری را به بهترین  شکل ممکن انجام دهید، باید پیش از هر چیزی بدانید که نیازهای ساختمانی که می خواهید به طراحی پلان آن بپردازید، چیست. مسلما طراحی نقشه هر ساختمانی با توجه به شرایط و نیازهای آن ساختمان با طراحی نقشه دیگر ساختمان ها متفاوت است. به صورت خلاصه، شما نمی توانید برای طراحی پلان همه ساختمان ها یک نسخه بپیچید. به همین خاطر است که توصیه نمی کنم پلان های موجود در اینترنت را به کار ببرید. حتی اگر می خواهید از آن پلان ها استفاده کنید، باید فرم و مشخصات آن ها را با پروژه خود تطبیق دهید. ایده هایی که دوست دارید را بردارید و قسمت هایی که نیاز به اصلاح یا تغییر دارند را عوض کنید تا در نهایت، یک پلان متناسب با نیازهای خود ایجاد کنید.

مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در طراحی نقشه آپارتمان‌ها و دیگر ساختمان های مسکونی به شرح زیر هستند:

• نیازها و خواسته های کارفرما
• ابعاد و متراژ زمین
• شکل سایت و دسترسی های ساختمان
• شرایط و محدودیت های طراحی
• ضوابط شهرداری و شهرسازی شهر و منطقه
• نوع کاربری بنا (آپارتمان یا خانه ویلایی)

مسلما عوامل دیگری نیز هستند که می توانند در این رابطه تاثیر داشته باشند. چیزی که ما در این مطلب به آن می پردازیم، شرح مراحل طراحی پلان ساختمان های مسکونی است.

مراحل طراحی پلان ساختمان مسکونی

در این مطلب، فرض می کنیم قرار است یک آپارتمان مسکونی معمولی 4 یا 5 طبقه روی پیلوت که در هر طبقه، دارای یک واحد است را طراحی کنیم. از آن جایی که می خواهیم به شرح فرایند و مراحل طراحی پلان بپردازیم، متراژ، موقعیت و فرم زمین برای ما اهمیتی ندارند.

جهت طراحی پلان معماری ساختمان های مسکونی باید مراحل زیر با به ترتیب انجام دهید.

مرحله اول: جانمایی پلکان و آسانسور

نخستین و مهم ترین موردی که باید طراحی ساختمان مسکونی، مد نظر قرار گیرد، محل قرارگیری پلکان و آسانسور در پلان می باشد. در جانمایی باکس پله و آسانسور در پلان باید به عوامل مهم، مانند عرض و فرم زمین، تعداد واحدهای وجود در هر طبقه، تعداد پارکینگ مورد نیاز در طبقه همکف و زیرزمین و غیره توجه نمود. بپس در مورد فرم پله و چهار طرفه، سه طرفه یا دو طرفه بودن آن تصمیم گیری می شود.

گر چه هیچ قانونی خاصی در این رابطه وجود ندارد و بهترین موقعیت برای قرار گرفتن پلکان در پلان ساختمان مسکونی را باید با در نظر گرفتن شکل و ابعاد زمین و محدودیت های پروژه تعیین کرد، اما معمولا بهترین موقعیت برای قرار دادن باکس پله در نقشه آپارتمان های مسکونی، در وسط پلان می باشد.

انتخاب محل مناسب برای قرار دادن پلکان و آسانسور در نقشه می تواند تاثیر مستقیمی روی کیفیت دیگر بخش های ساختمان اعمال نماید. مهم تریم بخش هایی که تحت تاثیر انتخاب صحیح محل باکس پله و آسانسور می باشند، به شرح زیر هستند:

• طراحی پلان طبقه همکف و زیر زمین
• طراحی پارکینگ و جانمایی محل پارک اتومبیل ها در نقشه پارکینگ
• طراحی لابی ساختمان و ورودی اصلی آن
• کیفیت فضاهای داخلی نقشه معماری طبقات
• دسترسی ها و سیرکولاسیون داخلی نقشه معماری
• نمای بنا

مرحله دوم: تفکیک فضاهای عمومی و خصوصی

پس از مشخص شدن محل قرارگیری پله و آسانسور در نقشه پلان باید یک تقسیم بندی کلی در رابطه با فضاهای عمومی، خصوصی و نیمه خصوصی صورت گیرد. این مرحله از طراحی پلان به اصطلاح، لگه گذاری نامیده می شود.

البته لکه گذاری پلان، جانمایی پلکان و آسانسور را نیز در بر می گیرد، اما به خاطر اهمیت محل قرار گرفتن باکس پله در نقشه و تاثیر آن روی فرایند طراحی پلان، بهتر است طراحی آن در نخستین مرحله صورت گیرد. برخلاف تصوری که اکثر هنرجویان معماری دارند، لکه گذاری پلان ساختمان های مسکونی، اصلا کار دشواری نیست. شاید این کار در طراحی ساختمان های دارای مساحت زیاد یا در طراحی خاص، کمی دشوار باشد و به زمان بیش تر نیازمند باشد، اما در طراحی پلان ساختمان های مسکونی چنین نیست و تقریبا به راحتی انجام می شود.

با توجه به محل قرار گرفتن پلکان و آسانسور که گفته شد بهترین موقعیت برای آن ها در چنین ساختمان هایی، وسط پلان می باشد، یک سمت پلان را به بخش های خصوصی مانند اتاق خواب ها و حمام و سمت دیگر آن را برای بخش های عمومی و نیمه خصوصی پلان، مثل پذیرایی، نشیمن و آشپزخانه در نظر می گیریم.

در این مرحله از کار، شاید احتیاج باشد کمی موقعیت پلکان را در پلان جا به جا نماییم.

مرحله سوم: جانمایی آشپزخانه، ورودی پلان، اتاق خواب ها و حمام

تصمیم گرفتن درباره بهترین محل برای آشپزخانه در پلان، یکی از مهم ترین مواردی است که تا حد زیادی روی کیفیت طراحی پلان خانه شما تاثیر مستقیم اعمال می کند. آشپزخانه، قلب خانه است و طراحی آن یکی از مهم ترین بخش های طراحی پلان های مسکونی می باشد. معمولا طراحی آشپزخانه، مدت زمان زیادی را به خود اختصاص می دهد و به دقت و توجه زیادی نیاز دارد. در رابطه با طراحی آشپزخانه پلان مسکونی خود باید به نکات زیر توجه کنید:

• آشپزخانه را در محلی قرار دهید که نور و تهویه مناسب و مستقیم داشته باشد.
• بهتر است امکان دسترسی مستقیم از آشپزخانه به تراس را فراهم نمایید.
• ورودی آشپزخانه را باید حتی الامکان در نزدیکی ورودی واحد مسکونی در نظر گرفت.
• آشپزخانه باید به شکل مستقیم با فضای نشیمن، پذیرایی و ناهارخوری در ارتباط باشد.
• حداقل مساحت آشپزخانه باید حدودا 10 درصد زیربنای مفید کل مساحت فضا باشد.
• سعی کنید در طراحی آشپزخانه، طوری عمل کنید که محرمیت فضا تا حدودی حفظ شود و محل کار (شامل سینک و گاز) از همه قسمت های سالن پذیرایی، قابل مشاهده نباشد.

در بخش بعدی این مرحله باید به طراحی اتاق خواب ها بپردازید. در این قسمت، باید کمی دقت به کار بگیرید و حالت های گوناگون جانمایی اتاق خواب ها را بررسی نمایید تا بهترین گزینه را انتخاب کنید.

در رابطه با طراحی اتاق خواب ها نکات زیر را مد نظر داشته باشید:

• حتما یکی از اتاق خواب ها را با توجه به متراژ بنا به عنوان اتاق خواب مستر یا اتاق خواب والدین در نظر بگیرید. این اتاق خواب را باید بزرگ تر از دیگر اتاق های خانه طراحی نمود. بهتر است مساحت اتاق خواب مستر از 15 متر مربع کم تر نباشد.
• توصیه می شود برای اتاق خواب ها یک فیلتر ورودی در نظر گرفته شود. این بدین معناست که درب اتاق خواب ها نباید از بخش های دیگر منزل به شکل مستقیم، قابل مشاهده باشد.
• تا حد امکان، درب اتاق خواب والدین باید از اتاق خواب فرزندان خانواده فاصله داشته باشد.
• همه اتاق خواب ها باید از کمدهایی با عمق 60 سانتی متر بهره مند باشند.
• توصیه می شود عمق یکی از کمدها را برای قرار دادن رختخواب ها 80 یا 10 سانتی متر در نظر بگیرید.
• حمام را نیز باید در نزدیکی اتاق ها در نظر بگیرید و توجه داشته باشید که درب آن از دیگر بخش های منزل دیده نشود.

مرحله چهارم: ستون‌گذاری پلان

پس از این که کلیات طراحی پلان صورت گرفت و پیش از این که اصلاحات و دیتیل ها را طراحی کنید، باید با در نظر داشتن شکل پلان طبقات و طراحی پارکینگ ساختمان، جهت ستون گذاری پلان اقدام کنید. بسیاری از افراد در ستون گذاری پلان های معماری با مشکل روبرو می شوند، اما ستون گذاری پلان ساختمان های مسکونی، زیاد سخت نیست.

معمولا دهانه بین ستون ها 5 تا 6 متر در نظر گرفته می شود و تا حد امکان، ستون ها باید در راستای هم قرار بگیرند. در مرحله ستون گذاری، شما باید به سراغ پلان پارکینگ بروید و با توجه به تعداد و موقعیت قرارگیری اتومبیل ها در آن، به ستون گذاری بپردازید. سپس باید موقعیت قرارگیری این ستون ها را در پلان تیپ طبقات بررسی کنید.

در این بخش کار، با توجه به محل قرارگیری ستون ها در پارکینگ، امکان دارد مجبور به اعمال یک سری تغییرات کوچک در پلان طبقات شوید.

مرحله پنجم: انجام اصلاحات نهایی

در این مرحله از طراحی که فرم کلی پلان، تقریبا آماده شده، باید به سراغ اصلاحات و ریزه کاری ها بروید. در این مرحله، با توجه به ستون گذاری که در مرحله پیشین صورت گرفت، شاید لازم باشد تغییراتی جزئی در پلان های تیپ طبقات ایجاد کنید.

توصیه می شود در این مرحله کار، علاوه بر طراحی کلی لبه های نما، مواردی مانند محل قرارگیری داکت های مربوط به تاسیسات را هم در نظر بگیرید و آن ها را در پلان های معماری نمایش دهید.

مرحله ششم: مبلمان کردن پلان معماری

آخرین کاری که برای تکمیل طراحی پلان باید انجام داد، مبلمان کردن پلان به صورت اصولی و صحیح است. مبلمان اصولی و صحیح پلان، از جمله مواردی است که کمک می کند ایرادات طراحی خود را ببینید و برای اصلاح آن ها اقدام نمایید.

در رابطه با مبلمان کردن پلان ساختمان خود به موارد زیر توجه داشته باشید:

• از بلوک های مبلمان استاندارد بهره بگیرید.
• هرگز مقیاس و اندازه های استاندارد بلوک ها را عوض نکنید.
• فضاهای داخلی نقشه ها را به صورت واقعی مبلمان نمایید.
• شکل ظاهری مبلمان بخش های مختلف را حفظ نمایید.
• تراکم مبلمان را در یک حد مشخص نگه دارید.
• دیتیل های طراحی داخلی را نیز در زمان مبلمان کردن در نظر بگیرید.

برای بهتر شدن کیفیت فضاهای پلان، شاید در این مرحله نیز لازم باشد تغییرات کوچکی در طراحی نقشه خود ایجاد نمایید. این تغییرات برای بهینه و کارآمدتر شدن فضاهای پلان شما صورت می گیرند.

لازم به ذکر است که مراحل طراحی نقشه ویلاها و ساختمان های دوبلکس را نیز می توانید با توجه به همین اصول پیش ببرید. نکته ای که باید در طراحی خانه های ویلایی یک طبقه در نظر گرفته شود، این است که با توجه به نبود باکس پله و آسانسور در این ساختمان ها و این که باید به صورت مستقیم از داخل حیاط (در مورد ساختمان های شمالی) یا از خیابان (در مورد ساختمان های جنوبی) وارد ساختمان شد، طراحی بخش ورودی و سیرکولاسیون فضاها از اهمیت خاصی برخوردار است و باید دقت، حوصله و زمان بیشتری برای آن در نظر گرفت.

تحریریه معماری و دکوراسیون داخلی پویانو | اکبری