طراحی و بازسازی خانه بندر جدید در آنتورپ؛ توسعه‌، تغییر کاربری و نوسازی ایستگاه آتش نشانی رها شده‌ای به یک اداره‌ی مرکزی بندر جدیدی است. در واقع، خانه بندر 500 نفر کارکنانی که قبلا در ساختمان‌های مجزایی در اطراف شهر کار می‌کردند را دور هم گرد می‌آورد.

معماران: شرکت معماری زاها حدید

محل: آنتورپ، بلژیک

طراحی: زاها حدید و پاتریک شوماخر

مساحت: 128000

سال ساخت پروژه: 2016

عکس از: هلن بینه، هافتون کرو، تیم فیشر

با 12 کیلومتر  اسکله، آنتورپ دومین بندر بزرگ حمل و نقل در اروپا است. در هر سال به 15،000 کشتی تجاری دریایی و 60000 قایق خدمات ارائه می‌دهد.

بندر آنتروپ به 26 درصد از کشتی‌های کانتینری اروپا خدمت رسانی می‌کند، و بیش از 200 میلیون تن کالا از طریق کشتی‌های اقیانوس پیما از این بندر جابجا می‌شوند. این حجم عبور و مرور موجب بکارگیری مستقیم بیش از 60000 نفر می‌شود، و بیش از 8000 کارگر در این بندر کار می‌کنند. به طور غیر مستقیم، بندر آنتورپ حدود 150000 شغل ایجاد می‌کند، و اهداف بلندپروازانه‌ای برای توسعه‌های آینده دارد. می‌توان گفت رشد قاره اروپا و توسعه طی قرن آتی را دنبال می‌کند.

در سال 2007، زمانی که ادارات سابق سال‌های 1990 بندر آنتورپ خیلی کوچک‌تر شدند، مدیریت بندر تعیین کرد که جابجایی خدمات فنی و سرپرستی، شرایط بندر را ارتقا خواهد داد. مقرر شد این دو واحد در یک مجموعه کنار هم قرار گیرند و دفتر کار مشترکی برای 500 پرسنل تهیه شود. بندر به محل کار پایدار و آینده نگری برای کارمندانش نیاز داشت، تا هویت و ارزش‌هایش را در عرصه‌های روبه گسترش داخلی و بین المللی به نمایش گذارد.

به عنوان آستانه بین شهر و بندر گسترده آن، جزیره مکزیکو در اسکله‌ی کاتندیجک (Kattendijk) آنتورپ، در بندرگاه 63 به عنوان محل ساخت اداره مرکزی جدید انتخاب شد. انتخاب سایت در کنار دریا مزایای ساخت پایدار و با اهمیتی در اختیار معمارها قرار می‌داد، و باعث می‌شد که مصالح و اجزای ساختمان به راحتی از طریق دریا حمل و نقل شوند. در حقیقت از مقتضیات مهم دستیابی به مقاصد زیست محیطی بندر به شمار می‌رفت.

پس از ساخت ایستگاه آتش نشانی جدید با امکانات مورد نیاز برای خدمت رسانی به بندر در حال توسعه، ایستگاه آتش نشانی قدیمی در سایت جزیره مکزیکو – مکان ثانویه‌ی عنوان شده‌ جهت اقامت کارکنان– بر اساس تغییر کاربری برای حفظ آن بلا استفاده شد. این ایستگاه آتش نشانی متروکه، می‌بایست با پروژه جدید یکی می‌شد. معماری بخش دولتی فلاندرز، همراه با مقامات شهر و بندر، برای اداره‌ی مرکزی جدید مسابقه‌ی معماری ترتیب دادند.

طراحی شرکت معماری زاها حدید با توجه به پژوهش‌های تاریخی و تحلیل سایت و ساختمان موجود برنده اعلام شد.

مارک وان پیل، رئيس جمهور بندر آنتورپ، گفت: ” تنها یک شرط در رقابت معماری گذاشته شد، که بنای موجود حفظ شود. هیچ الزام دیگری برای تثبیت موقعیت ساختمان جدید تحمیل نشد. وقتی که پنج طرح نامزد نهایی همه‌شان سازه‌ی مدرنی در بالای ساختمان اصلی موجود پیشنهاد داده بودند، هیئت داورها به طرز خوشایندی غافلگیر شدند.

همه آنها بنای جدید و قدیم را با هم ترکیب کرده بودند، اما طراحی گروه معماری زاها حدید معماری شکوهنمد‌تر و درخشان‌تر بود.

ضمن کار با آثار قدیمی و کار با مشاوران برجسته میراث فرهنگی در حفاظت و مرمت آثار تاریخی، مطالعات گروه معماری زاها حدید در خصوص تاریخچه و میراث سایت، مبنای طراحی قرار گرفت؛ بطوریکه در مرحله اول بر محور شمالی جنوبی سایت تاکید می‌گردد، محوری که موازی با اسکله کاتندیجک است و مرکز شهر را به بندر متصل می‌کند. در مرحله دوم، با توجه به موقعیت بنا که با آب احاطه شده بود، چهار نمای ساختمان ارزش‌های برابری پیدا کردند و هیچ نمایی نمای اصلی محسوب نمی‌شد. طراحی گروه معماری زاها حدید به جای اینکه حجمی در مجاورت حجم قبلی بسازد که باعث شود حداقل یکی از نماهای ساختمان موجود دیده نشود، ساخت و سازی در بالای بنای فعلی طراحی کرد. گروه معماری زاها حدید و تحلیل‌های تاریخی اولیه‌ی ایستگاه آتش نشانی قدیمی نقش واقعی برج آینده‌شان را در نظر گرفتند، اجزای باشکوه و مجلل طراحی ساختمان کارکنان دریایی و ایستگاه آتش نشانی قدیمی برنامه ریزی شدند. در طرح اولیه ساختمان قدیمی، با بیان شاخص و جسورانه عمودی، طرحی به عنوان تاج حجم مجلل ساختمان زیرش، در نظر گرفته شده بود ولی هرگز اجرا نشد.

این سه اصل کلیدی ترکیب طراحی جدید و قدیم را تعریف می‌کند: حجم جدیدی شناور بر بالای حجم قدیمی، احترام به هر کدام از نماهای قدیمی و تکمیل فرم عمودی طراحی تحقق نیافته برج اولیه.

مانند دماغه یک کشتی، الحاقیه جدید بنا به سمت رود شلده اشاره می‌کند، و ساختمان را به رودخانه‌ای که منشا آنتروپ است متصل می‌کند.

ساختمان با آب احاطه شده و نماهای الحاقیه‌ی جدید سطح براقیست که مانند امواج پیچ و تاب می‌خورد و تغییر جلوه و رنگ‌ آسمان شهر را بازتاب می‌دهد. وجوه مثلثی ظاهرا کمک می‌کند که منحنی‌های نرم در هر دو انتهای ساختمان با ورق‌های مسطح شیشه‌ای شکل گیرند. همچنین وجوه و برش‌های مثلثی انتقال تدریجی نمای مسطح در انتهای جنوبی ساختمان را به یک سطح ناهمواری در شمال تسهیل می‌کنند.

در حالی که بسیاری از برش های مثلثی شکل شفاف هستند، برخی از آنها مات در نظر گرفت شد. این ترکیب درجه بندی شده‌ی شیشه‌های مات و شفاف دریافت نور خورشید کافی داخل ساختمان را تامین می‌کند، همچنین کنترل بار خورشیدی برای شرایط کاری مطلوب را فراهم می‌سازد. در عین حال، تناوب پانل‌های شفاف و مات نمای حجم الحاقیه جدید را خرد می‌کند، و دیدهای پانورامایی از رود شلده، شهر و بندر می‌سازد ضمن اینکه به عنوان پوشش دیوار و سقف ساختمان نیز هست.

کیفیت موج و ناهمواری نمای ساختمان، با وجوه مسطح جنوبی که کم کم به سمت شمال سه بعدی می‌شوند، تعیین می‌شود.

این برداشت و بکارگیری برش‌های حجم شفاف، ظاهر درخشانی به ساختمان جدید می‌دهد، و در حقیقت بیان دیگری از لقب آنتورپ به عنوان شهر الماس است. ساختمان الحاقی جدید فرم برش خورده‌ی دقیقی است و سیمایش با شدت تغییر نور روز، تغییر می‌کند.

مانند امواج روی سطح آب در بندر اطراف آن، نمای جدید نشان دهنده تغییر شرایط نوری است.

حیاط مرکزی ایستگاه آتش نشانی قدیمی با سقف شیشه‌ای محصور شد و به قسمت پذیرش اصلی خانه بندر جدید تبدیل شده است. از این آتریوم مرکزی، بازدید‌کنندگان به اتاق‌های مطالعه و کتابخانه عمومی و تاریخی در سالن آتش نشانی متروکه دسترسی خواهند داشت؛ این فضاها به دقت بازسازی و محافظت شده‌اند. آسانسور با چشم انداز وسیع با یک پل خارجی بین ساختمان موجود و ساختمان جدید دسترسی مستقیم به الحاقیه جدید را فراهم می‌کند، از آسانسور دیدهای سراسرنمایی از شهر و بندر دیده می‌شود.

از الزامات کارفرما این بود که فعالیت‌های مبتنی بر دفترکار‌، در طراحی لحاظ شود. برای پاسخگویی به این نیاز، فضاهای مرتبط مانند رستوران، اتاق ملاقات و آتریوم در مرکز طبقه بالایی ساختمان موجود و طبقه پایین ساختمان الحاقی، طراحی شدند. برای طبقه های باقی مانده بیشتر فضاهایی مانند مرکز کنترل از راه دور ، و دفاتر با پلان باز، پیش‌بینی شد.

با همکاری خدمات مشاوره اینجنیوم (Ingenium)، گروه معماری زاها حدید طرحی پایدار و با انرژی کارآمدی طراحی شد. ساختمان در رتبه بندی محیط زیست بریم (BREEAM) امتیاز “بسیار خوب” دریافت کرد. با وجود چالش‌های یکپارچه سازی با ساختمانی که به لحاظ تاریخی محافظت می‌شد، ضمن اجرای راهکارهای موثر در هر مرحله‌ی ساخت، طراحان به استانداردهای بالایی در طراحی پایدار رسیدند. سیستم انرژی گمانه‌ای برای گرمایش و سرمایش ساختمان‌، آب را از عمق چاه‌های 80 متری در زیر زمین تراز همسطح بیش از 100 مکان اطراف ساختمان، پمپ می‌کند. این سیستم از پره‌های خنک کننده استفاده می‌کند. در ساختمان الحاقی جدید، از خنک کننده‌های سقفی استفاده می‌شود.

اتصالات توالت خشک و آشکارسازهای حرکتی مصرف آب را به حداقل می‌رسانند، در حالی که اتوماسیون ساختمان و کنترل نور روز بهینه، کاربرد نور مصنوعی را به حداقل می‌رسانند.

با مراجع ثابت رود شلده، شهر آنتورپ و پویایی و جنب و جوش بندر آن، همراه با نوسازی و استفاده مجدد موفق ایستگاه آتش نشانی بلا استفاده، هم پیمان شد. ضمن یکپارچه سازی ساختمان به عنوان بخش تمام عیار اداره‌ی مرکزی، خانه بندر به خوبی خدمات خود را به بندر عرضه می‌دارد. خانه‌ی بندر توسعه‌ی برنامه‌ریزی شده‌ای برای نسل‌های آینده دارد.

مارک وان پیل گفت: “سبک معماری ساختمان اولیه، کپی از خانه هانزای (Hansa) سابق است، که قرن شانزدهم، دوران طلایی آنتروپ، را به یاد می‌آورد. اما در حال حاضر فرم بالای این بنای قدیمی،  سازه‌ای مدرن، با شیشه‌های درخشان است. من مطمئن هستم، نشان دهنده قرن طلایی جدیدی برای آنتورپ است.

منبع: archdaily