همه ما حسین امانت را با برج آزادی می شناسیم. برج آزادی، بزرگترین میراثی می باشد که از این معمار برای ایرانیان از خود به جای مانده است؛ برج و میدانی که به نمادی برای شهر تهران و ایران بدل شده است. پویانو در این مطلب به معرفی این معمار بزرگ ایرانی، اولین طرح شاخص او یعنی برج آزادی و دیگر آثارش خواهد پرداخت. همراه ما باشید.

حسین امانت، متولد سال ۱۳۲۱ در شهر کاشان است. وی مقیم کاناداست. امانت از سوی پدر، اصالت کاشانی داشته و از طرف مادر، نیمه همدانی – نیمه کاشانی می باشد. امانت در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران تحصیل کرده است. این معمار معروف ایرانی، پروژه های معماری بسیاری در کشورهای گوناگون دنیا انجام داده و در حال حاضر، شرکت او در کانادا و در شهر ونکوور قرار دارد.

برج آزادی در تهران، نمونه‌ای است از نمادها و نشانه‌های شهری که معماری منحصر به فرد آن، تلفیق طاق‌های معماری قبل از اسلام و بعد از اسلام و تبدیل آن به یک نماد زیبا از نظر معماری است. در این طرح، معمار حتی به دیتیل های اجرای بنا و نحوه چیدمان سنگ‌ها هم توجه وافری داشته تا در نهایت، تک تک اجزا به یک کل واحدی تبدیل شوند. برج آزادی به شکل یک تندیس ساخته شده و یک نماد شهری به حساب می آید.

استخوان بندی اصلی این برج از بتن مسلح می باشد. سنگ های ضخیم و سفید معدن جورقان، آن را پوشش می دهند. کارهای اصلی سنگ از استخراج گرفته تا نصب بر عهده سنگ کاران ایرانی بوده است. درب های ورودی اصلی از انواع سنگ گرانیت همدان، سنگ خارا ایجاد شده و حدود هفت تن وزن دارند. همچنین سنگ های کف و آب نماها از کردستان استخراج شده اند و نشان دهنده غنای معادن ایران هستند.”

پایه های اصلی بنا به شکل مستطیل با اندازه ۶۳*۴۲ متر بنا شده اند و با هندسه ای نوآورانه به ترتیبی پیچ می خورند که استواری قوس طاق اصلی را در محور اصلی بر روی پایه ها امکان پذیر می کند.

امانت در معماری خود، سبک های مختلفی را به کار گرفته است و نمی توان گفت که این معمار، از سبک خاصی تبعیت می کرده است. سبک های معماری اسلامی ایرانی، مدرن و غیره، همه توسط او به کار رفته اند. وی حتی در بعضی از پروژ های خود از سبک معماری کلاسیک نیز استفاده کرده است.

به نظر می آید حسین امانت در پروژه هایی که به سبک معماری کلاسیک یونان طراحی نموده، بیش تر از این که دغدغه پیاده سازی دیدگاه های معمارانه خود را در سر داشته باشد، بار محیط طبیعی و شرایط جغرافیایی را در نظر گرفته است. این ساختمان های یونانی مآبانه در نگاه اول، شاید ما را به سمت این موضوع بکشند که طراح آن ها فقط یک نوع معماری التقاطی ایجاد کرده است، در حالی که واقعیت موضوع، چیز دیگری می باشد.

اولاً امانت در ساختمان های یونانی مآبانه خود، اصول معماری شرقی را کنار نگذاشته و بنابراین، اگر چه این دسته از پروژه های او در نگاه اول، سبک کلاسیک یونانی را در نظر ما جلوه می دهند، اما جزئیات به کار رفته در آن ها، چیزی جز این را بیان می کنند. ثانیا همان گونه که خود امانت به شکل صریح ابراز کرده، انتخاب سبک کلاسیک به صورت آگاهانه صورت گرفته است.

به هر شکل، حسین امانت به جز سبک به کار رفته در ساختمان های کلاسیک خود، همیشه اصول هندسه و معماری سنتی ایران را در بناهای مدرن خود به اجرا در آورده است. پروژ ه ها و بناهای او در حال حاضر در همه جهان به چشم می خورند. به جز پروژه هایی که در بالا نام برده شدند، وی پروژه های دیگری را نیز طراحی کرده که برخی از مهم ترین آن ها عبارتند از طراحی و ساخت یک عبادتگاه ی در ساموآی غربی، طراحی چند کارخانه در دالیان چین، ساخت مجتمع های آپارتمانی در سانتامونیکای کالیفرنیا و دو برج مسکونی در سن دیه گوی کالیفرنیا.

امانت در همه این پروژه ها، مهارت خاصی در استفاده و ترکیب درون مایه های فرهنگ های گوناگون از خود بروز داده است. او جایزه های مهمی نیز بابت طراحی های خاص خود دریافت کرده و در عین حال در کنفرانس های آموزشی و فرهنگی زیادی در رابطه با هنر و معماری نیز سخنرانی نموده است.

حسین امانت درباره بناهایی که بر مبنای سبک کلاسیک طراحی کرده، این گونه اظهار می کند که:

«من دیدم که سبک کلاسیک چگونه می تواند با باغ های اطراف این جا در تناسب و هماهنگی باشد. منطق من این است: ما در زندگی مدرن با شتاب و تحرک سر و کار داریم و زمانی برای دقت کردن به دیتیل های یک ساختمان کلاسیک در اختیارمان نیست، ولی سبک کلاسیک برای جامعه ای که با آسودگی و رفاه به زندگی مشغول هستند، معنا دارد؛ جامعه ای که زمان مورد نیاز برای مراقبه و نیایش را در اختیار دارد. ساختمان های مدرن پس از انقلاب صنعتی، رشد و توسعه پیدا کردند، دوره ای که زندگی مادی بر معنویت غلبه یافت، ولی من فکر می کنم زیبایی، یک فاکتور مهم در طراحی می باشد، زیرا زیبایی برای روح انسان بسیار سودمند و مفید است.»

سخنان حسین امانت

1. سیحون نخستین معماری بود که به معماری سنتی ایران مراجعه کرد.

در زمان دانشجویی من در دانشگاه تهران، حیدر غیایی معمار مشهور آن زمانه، استاد آتلیه ما بود. دیدگاه او بسیار مدرن بود. وی بنای مجلس سنای ایران را به شکلی بسیار مدرن در تهران اجرا کرد که حتی امروز هم ساختمان بسیار خوبی به شمار می رود. در جلوی ساختمان سنا دو ستون وجود دارد که طراحی آن ها به دست آندره بلوک مجسمه‌ساز فرانسوی صورت گرفته است. آن ها این ستون‌ها را «زنجیر انوشیروان دادگر» نامگذاری کرده بودند.

به ‌هر حال، در سال دوم تحصیل من، غیایی به خاطر یک سری تحولات سیاسی زندانی شد و به جای او هوشنگ سیحون به سمت ریاست دانشکده منسوب شد و استاد آتلیه غیایی شد. سیحون نیز آموخته مدرسهبوزار بود، ولی از شخصیت متفاوتی برخوردار بود. حقیقتاً سیحون نخستین معماری بود که در کارهای خود به معماری سنتی ایران مراجعه کرد تا یک کشمکش پویا بین امکانات متریال ها و اشکال مدرن و سنت‌های کهن معماری ایرانی پیدا کند. عده زیادی از ما که دانشجوی او بودیم، با او به شهرهای گوناگون ایران مسافرت می‌کردیم و طرح‌ها و کروکی‌هایی از ساختمان ها می‌کشیدیم؛ کروکی بازارها و بافت‌های زیبای معماری ایران. در این ها نوعی پیام وجود داشت که ما آن را درک نمودیم؛ این که می‌توانیم از چیزی که می‌بینیم در تفسیر مدرن معماری استفاده کنیم. این چیزی نبود که به شکل کلی در دانشکده به ما آموزش داده شود. (در مصاحبه با Benjamin Tiven نویسنده مجله Bidoun، 2013)

2. می‌توان از هر جایی چیزهایی یاد گرفت، اما چیزی که از تجربه معماری ایران به دست می‌آید، واقعاً ژرف و عمیق می باشد.

آنچه من یاد گرفته و تجربه نموده ام، به وسیله میراث تاریخی ایران بوده ، ولی فکر می‌کنم شما هم می‌توانید همان چیزها را بیاموزید. به عنوان مثال، در برخی از آن کوچه‌های باریک شهرهای قدیمی ایتالیا. شما می‌توانید این چیزها را در مکان هایی بیاموزید که فضای مصنوع در آن ها با حساسیت، تناسب و سلیقه ایجاد شده باشد. من فکر می‌کنم ایران، یکی از آن مکان هاست.

اتفاقاً من در ایران متولد شده ام. ما از ساختمان‌ها، مساجد، کوچه‌ها، مدارس و خانه‌هایی که داخل آن زندگی کرده‌ایم و قدم زده‌ایم، یاد گرفته ایم. من از چیزی که در بچگی دیده‌ام و در دوران دانشجویی از آن ها کروکی کشیده‌ام، چیز زیادی یاد گرفته ام. من به خارج از ایران هم سفر نمودم؛ در سال سوم به اروپا و در سال چهارم به آمریکا. شما به هر مکانی که سفر کنید، خیلی از آن می‌آموزید، اما من فکر می‌کنم چیزی که از ایران می‌آموزید، واقعاً عمیق و قابل توجه می باشد. فضای معماری ایران خیلی جذابیت دارد. شکل‌ و فرم در معماری ایران بسیار تاثیر گذار می باشد. معماری ایران از نظر شکل و حجم خیلی غنی است،

خصوصا حجم. یکی از مهم ترین درس‌های معماری ایران، توالی حجم ها می باشد؛ این که چطور یک فضا، مثلا یک فضای بیرونی می‌تواند به شما حس محصور بودن القا کند و سپس، شما به یک فضای کوچک‌تر، پست‌تر یا بلندتر می آیید. روابط متقابل میان حجم‌ها و تناسبات، مدتی که طول می‌کشد تا از آنها رد شوید، میزان نوری که در مسیر رد شدن از آن ها تجربه می نمایید، بسیار دشوار است که همه این ها را در کلمات بگنجانم… ولی اگر بتوانید این سمفونی حجم‌ها را به وسیله عبور از آن بناها تجربه نمایید، این نوع معماری به شک طبیعی، خودش را بر شما تحمیل نموده و به معماری شما تبدیل می شود، فارغ از این که ریشه شما چیست. حتی اکنون، زمانی که بنایی را در کالیفرنیا یا در اینجا، ونکوور، طراحی می نمایم، همان احساس را دارم. شما طراحی را برای مردم و نوع انسان انجام می دهید و این موضوع در همه‌جا ثابت است. (در مصاحبه با مجله Bidoun، 2013)

3. ما می‌توانیم از میراث غنی فرهنگ ایران استفاده کرده و کاری کنیم که مانند کارهای دیگر جهان نیست.

ماندن در ایران، این فرصت را به من اعطا کرد که بناهای بیشتری مثل میراث فرهنگی، مدرسه بازرگانی دانشگاه تهران، سفارت ایران در پکن و بسیاری آثار دیگر بسازم. این ها اشاره‌ای به این هستند که ما نباید همیشه به غرب نگاه کنیم. می‌توانیم در خود ایران، از میراث غنی فرهنگ کشورمان استفاده کرده و کاری کنیم که شبیه کارهای دیگر جهان نیست و از شخصیت مختص خودش بهره مند است.

یکی از چیزهایی که هنوز به آن غبطه می‌خورم، این است که در ایران نیستم تا برای آن مردم، با آن متریال ها و مهارت‌های آجرکارها و آدم‌های با استعدادی که در ایران حضور دارند و فقط گوشه‌ای از استعدادشان در شهیاد نمایان شده، چیزی خلق کنم. از تقدیر روزگار آمده‌ایم یک سوی دنیا که کیلومترها با فرهنگمان فاصله دارد و زور می‌زنیم که کاری این سوی دنیا انجام دهیم؛ دقیقا مانند درختی که از خاکی که در آن رشد کرده، کنده شده باشد. حال و روزگار ما این طرف دنیا این ست. (مصاحبه با وب‌سایت ایران آنلاین، 1394)

آثار حسین امانت

در ادامه به معرفی برخی از آثار امانت خواهیم پرداخت.

برج آزادی

برج آزادی یا شهیاد ، اولین اثر معماری امانت، و نمادی از ورود ایران به دوره مدرن بود. این برج، همزمان با برگزاری جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران، در تهران بنا شد. امانت با الهام گرفتن از سه سبک معماری هخامنشی، ساسانی و اسلامی، یک طاق ساسانی را بر پایه‌های مدرنی سوار نمود که ترکیبی جالب از معماری سنتی و مدرن است. برج آزادی، ۴۵ متر ارتفاع و سه طبقه دارد. دسترسی به طبقات آن به وسیله چهار لاین آسانسور و دو راه پله امکان پذیر است.

سفارت ایران در پکن

ساختمان جدید سفارت ایران در پکن چین، در سال ۱۹۸۳ میلادی و بر مبنای طرحی از حسین امانت ساخته شد. این ساختمان بر خلاف همه سازه‌های اطراف خود که معماری سنتی چینی دارند، به سبک معماری سنتی ایرانی طراحی و اجرا شد. سفارت ایران در پکن به جز ساختمان اصلی، فضاهای دیگری نظیر اقامتگاه سفیر، ساختمان خدماتی، مدرسه کوچک فارسی و امکانات رفاهی مانند باشگاه و استخر نیز دارد.

مقر بیت العدل اعظم در حیفا اسرائیل

بیت العدل اعظم، عالی‌ترین نهاد تصمیم‌گیری در آیین بهایی می باشد. بهاءالله، میرزا حسین‌علی نوری، کوه کرمل بندر حیفا را برای اجرای بنای آن در نظر گرفته بود. این ساختمان که طراحی آن بر عهده معمار مشهور بهایی، حسین امانت بود، بخش‌های دیگری مثل مرکز مطالعات بهاییت، مرکز آموزش بین‌المللی بهاییت و نیز آرامگاه باب، سید علی محمد شیرازی، نیز دارد.

معماری و دکوراسیون داخلی پویانو