معماری مسجد و مدرسه ی عالی سپهسالار ( شهید مطهری )

دوره ی ساخت: قاجاریه

عکس ها: پرستو نبی لو

بناهای مذهبی همواره مورد احترام و توجه ملل و اقوام مختلف در طول تاريخ بوده است و به لحاظ همین اهمیت، پیوسته كاملترين تجربه های هنری هنرمندان سرشناس هر دورۀ تاريخی در خدمت معماری، آرايه ها و نقوش به كار رفته برای احداث چنین بناهايی در آمده است. يكی از اين آثار معماری كه به جرأت مي توان آن را از بناهای شاخص و مهم پايتخت و به لحاظ تزئینات بی شمار و تناسبات موزون آن اثری ارزشمند در هنر و معماری ايران اسلامی دانست بنای مسجد و مدرسه شهید مطهری است. ساختمان اين بنا با الهام از بهترين نمونه های پیشین، همچون مسجد سید و مسجد حكیم اصفهان طراحی شده است.

بانی بنا حاج میرزا حسین خان سپهسالار، از رجال دربار قاجاريه بود. میرزا حسین خان باغ بهارستان و زمین های اطراف را خرید و در سال 1296 هجری قمری در قسمت جنوبی آن کار ساخت مسجد و مدرسه ی سپهسالار را آغاز کرد.

بنای مسجد و مدرسۀ عالی در مجموع دارای ۸ منارۀ بلند می ‌باشد که بلندترین آن ۳۷ متر و کوتاه ‌ترین آن ۲۵ متر ارتفاع دارد. تمامی مناره‌ها از آجر ساخته شده و پوششی با کاشی کاری بسیار زیبا دارند. صحن یا حیاط مرکزی بنا، به شکل مربع و با چهار ایوان می‌باشد (ایوان شمالی، ایوان جنوبی، ایوان غربی و ایوان شرقی) که ایده آل مسجدسازی ایرانی است. طول ضلع حیاط ۶۲×۶۳ متر و ارتفاع ایوانها حدوداً ۱۸ متر می‌باشد. صحن یا حیاط مرکزی مدرسه عالی دارای چهار باغچۀ مشجر و چهار پیاده گرد موسع و حوض مدور بزرگی با فواره‌ای در مرکز آن، می‌باشد.

شبستان تابستانی (گنبدخانه) بزرگترین و عجیب‌ترین فضای مسجد است. عرض دهانۀ گنبد آن ۱۵ متر و ارتفاع آن ۳۴ متر است است. گنبد خانه مسجد تحولی در معماری مساجد به شمار می رود، چلیپای بزرگی به ابعاد 45 در 45 متر در مركز قرار داده است.

انواع كاشیكاری بكار رفته در بنا شامل: كاشی هفت رنگ، معقلی، تك رنگ لعابدار و معرق می باشد كه اين نوع آخر به صورت اسلیمی، گره و برجسته در بنا به كار گرفته شده است.

شبستان زمستانی نیز پشت ایوان شرقی واقع شده است که دارای ۴۴ ستون سنگی یکپارچه است و بین هر چهار ستون یک سقف گنبدی شکل است که از داخل دارای گچ بری است و در هر سقف یکی از صفات و سمات خداوند حک شده است. در این شبستان محراب عریض با نمای سنگ مرمرین ساخته شده و بالای آن مقرنس و گچ بری شده است. مقرنس‌ها وگچ بری‌ های این شبستان که به صورت اسلیمی و کتیبه‌ های خطاطی شده است , بسیار زیبا و چشم نواز اند.

گرداوری در تحریریه پویانو |نبیلو

مطالب پیشنهادی:

بازار های سنتی ایران ،‌معماری بازار اصفهان

کبوترخانه شاهکار معماری ایرانی

خانه بروجردی ها