تزیینات شیشه با دو روش معرق و ویترای ؛ شیشه‌های رنگی و ترکیب آن‌ها با هم از گذشته تا امروز، همیشه جلوه‌بخش بناها ،کلیساها و خانه‌ها بوده است. استفاده از این شیشه‌ دکوراتیو علاوه بر زیبایی بخشیدن به پنجره‌ها و ایجاد نور و سایه‌های رنگی در فضای داخل، خواص گوناگون دیگری نیز داشته. مثل دور‌کردن حشرات از محیط یا القای حس‌های متتفاوتی ازجمله نشاط، عظمت و …

اولین نشانه‌های استفاده از شیشه‌ بافت دار و رنگی، به زمان حاکمیت کلیساها در اروپا برمی‌گردد و هنرمندان اروپایی با استفاده از هنر معرق شیشه، عناوین کتاب مقدس را به تصویر می‌کشیدند. یکی از دلایل استفاده از شیشه در کلیسا، جنس و خاصیت ذاتی آن است، یعنی “شفافیت”. که خود این خاصیت در کلیساها حس پاکی و زلالی را القا می‌کند.

این هنر زیبا کم‌کم راه خود را به بناهای دیگری از جمله کاخ‌ها و بعد خانه‌ی افراد معمولی جامعه نیز باز کرد. به نحوی که هرکس خواهان داشتن این تزیینات ، حداقل در گوشه‌ای از محل زندگی خود شد.

نمونه‌ معرق شیشه در کلیسا

معرق شیشه یا stained glass و نقاشی های مذهبی

 کاربرد معرق شیشه در سقف خانه

 معرق شیشه در پارتیشن بندی

روش ساخت استین گلاس یا معرق شیشه

این هنر که قدمت آن به هزار سال می‌رسد، از کنار‌هم چیده شدن قطعات کوچک شیشه‌های رنگی به‌وجود می‌آید. در مرحله‌ی اول طرح مورد‌نظر روی کاغذ پیاده می‌شود، مرحله‌ی بعد شماره‌گذاری هر قسمت و تعیین رنگ آن است. سپس طرح را روی شیشه‌ گذاشته و طبق آن شیشه را می‌برند. سپس قطعات را که از شیشه‌هایی با رنگ‌های متفاوت بریده شده‌اند، مانند نقشه کنار هم چیده و کنترل نهایی را انجام می‌دهند. در مرحله بعد دوره یا لبه‌های هر تکه را با نوار مسی چسبدار قابگیری می‌کنند. هدف از این کار آماده کردن آنها برای چسباندن با لحیم قلع یا سرب است. بعد با لحیم قلعی بین آن‌ها را پر می‌کنند که این کار باعث می‌شود تکه‌های شیشه مانند پازل کنار‌هم ثابت قرار بگیرند و طرح اولیه را به زیباترین شل تشکیل بدهد.

شماره گذاری قطعات شیشه

استفاده از لحیم برای  اتصال قطعات

استفاده از شیشه‌های دکوراتیو در پنجره

 استفاده از شیشه‌های دکوراتیو در سقف

همانطور که در تصاویر و توضیحات دیدید، این روش تزیینی شیشه بسیار زیبا ولی در عین حال بسیار وقت‌گیر و به دلیل استفاده از شیشه‌های رنگی، بسیار گران هستند.

روش جدیدی که چند دهه‌ای‌ست برای تزیین شیشه‌ها استفاده می‌شود، هنر “ویترای” است. با پیشرفت علم و توسعه‌ی تولید فرآورده‌های شیمیایی و کارخانه‌ای، مواد و ترکیب هایی ساخته شده که با استفاده از آن‌ها می‌توان شیشه‌های دکوراتیو متنوعی خلق کرد. از جمله رنگ‌های شفاف مخصوص شیشه که با استفاده از آن‌ها به‌ جای استفاده از قطعات شیشه‌های مختلف، می‌توان یک شیشه‌ی ساده را به رنگ‌های دلخواه رنگ‌آمیزی کرد.

در واقع هنر ویترای می‌تواند در مواردی جایگزین مناسبی برای معرق شیشه باشد. چرا که از نظر هزینه و زمان به‌صرفه‌تر است. این هنر با استفاده از خمیر مخصوص دورگیری و رنگ‌های مختلف انجام می‌گیرد. در واقع خمیر مخصوص ویترای، جایگزین لحیم قلعی شده و رنگ‌های ویترای هم به‌جای شیشه‌های رنگی استفاده می‌شود.

در این روش ابتدا طرح روی کاغذ کشیده می‌شود و شیشه‌ را روی آن قرار می‌دهند، بعد با استفاد از تیوپ یا قیف مخصوص، خمیر را مطابق  طرح، روی شیشه میکشند.(به این کار اصطلاحا دورگیری میگویند) بعد‌از اینکه خمیر خشک شد، فاصله‌ی بین خمیرها را با رنگ می‌پوشانند و طرح رنگی نمایان می‌شود. واضح است که این روش نیز نیازمند مهارت و توانایی بالای اجراست، چراکه یک اثر ویترای زیبا و دقیق به ظرافت در خمیرریزی و رنگ‌آمیزی بستگی دارد. هنر ترکیب رنگ‌ها و میزان استفاده از آن‌ها در کار ویترای باعث زیبایی کارها و جلوه‌ی بیشتر آن‌ها میشود.

امروزه این روش در ایران مرسوم تر از معرق شیشه است، گرچه هنوز دامنه‌ی کاربرد آن در موارد مختلف خیلی شناخته شده نیست.

از این هنر می‌توان روی سطوح شیشه‌ای درها و پنجره و سقف و یا هر سطح شفاف و نیمه شفاف دیگری نیز بهره برد و به فضا ومحیط جلوه‌ی دیگری بخشید.

نمونه اجرای ویترای در ایران_ سقف کاذب ویترای

نمونه‌ اجرای شیشه ویترای در سقف کاذب

نمونه اجرا شده‌ ویترای در ایران_ سقف کاذب

همانطور که می‌بینید استفاده از هنر ویترای روی انواع سطوح، کاربردهای گسترده‌ای در دکوراسیون و محیط دارد و فقط به پنجره و شیشه ختم نمی‌شود. و همینطور با کمی نورپردازی مصنوعی یا طبیعی جلوه‌ی خاصی به فضا میدهد.

همچنین به منظور جلوگیری از خطرات ناشی از شکستن شیشه در برخی موارد مثل سقف و پارتیشن و…می‌توان از طلق های پلکسی به عنوان جایگزین استفاده کرد. که این مورد هم باعث سبک‌تر شدن و هم کم‌هزینه‌تر شدن کار میشود.

 پارتیشن بندی مطب با استفاده از ویترای روی طلق نیمه شفاف

 اجرای ویترای روی طلق پاراوان های دکوراتیو که کاربرد زیادی در دکوراسیون پیدا کرده‌اند

ترکیب نورپردازی با رنگ‌های شفاف ویترای

نمونه‌ی اجرا شده در ایران – دورگیری با خمیر مخصوص و رنگ‌آمیزی ترکیبی ویترای روی طلق نیمه شفاف

از مهم‌ترین مزیت‌های این مواد می‌توان به نورگذر بودن، قابل شستشو بودن ، مقاوم بودن در برابر نور طبیعی و مصنوعی و تنوع در رنگ اشاره کرد.

گردآورنده: نادری