معرفی پروژه:

تئاتر شهر تهران، به عنوان بزرگترین مجموعه نمایش تئاتر ایران، در دوران سلطنت محمدرضا شاه پهلوی و در ضلع جنوب شرقی چهارراه ولیعصر کنونی، در سایت پارک دانشجو، در سال 1346 توسط مهندس علی سردارافخمی، از معماران مکتب نوین و شاگرد استاد سیحون، طراحی گردید. ساخت این بنا، که اکنون جزو بناهای میراث فرهنگی کشور به حساب می آید، 5 سال به طول انجامید و در نهایت در سال 1351 مدرن ترین سالن تئاتر تهران آن زمان افتتاح شد.

پیش از دهه 40 و ساخت مجموعه تئاتر شهر، در سایت این بنا کافه شهرداری واقع شده بود که یکی از مراکز گردهمایی هنرمندان و روشنفکران، چون فروغ فرخزاد و جلال آل احمد، و هم چنین دومین مرکز تفریحی تهران به حساب می آمد. با گسترش تهران و مرکزیت منطقه چهارراه ولیعصر (تقاطع دو خیابان شاه رضا و پهلوی سابق)، شهرداری تهران تصمیم به تغییر کاربری و نیز تخریب کافه شهرداری گرفت.

درست در این زمان و با ظهور نسل جدید هنرمندان تئاتر، نیاز به یک سالن نمایش مخصوص اجرای تئاتر در شهر تهران به شدت احساس می شد. در نهایت با پیشنهاد وزارت فرهنگ و هنر و تلاش پیشگامان این هنر و هم چنین موافقت شهرداری، مقدمات ساخت مجموعه ای در محل کافه شهرداری با چند سالن نمایش با ظرفیت بالا و نیز انواع سن های اجرا به سال 1346 آغاز گردید.

ساختمان تئاتر شهر بنایی مدور و استوانه ای شکل است که در طرح خود از ویژگی ها و تزئینات معماری سنتی ایران بهره فراوان برده است. گرداگرد این بنا را رواقی با ستون های کشیده، به سبک ستون های تخت جمشید، و با قاعده ستاره سه پر فرا گرفته است که این ستون ها در حقیقت سقف پیش آمده ساختمان را نگه داشته اند. این خصوصیت موجب گردیده بنای تئاتر شهر در میان حجم انبوه این شهر بزرگ شاخص شده و همواره با رواق و ستون های منحصر به فرد خود در ذهن ها جاری گردد.

کالبد این بنا آنچنان صلب به نظر می رسد که گویی سقف طره شده آن به جای تکیه بر ستون های بلند و باریک خود، به حجم توپر و سنگین میانی متصل شده است و این ستون ها بیش از آن که عنصری سازه ای باشند، در مقام زینتی برای ساختمان ظاهر می شوند. بدنه صلب تئاتر شهر و حضور نورگیر در ارتفاعی بالاتر از چشم انسان حکایت از این دارد که طراح قصد نداشته است میان درون و بیرون بنا ارتباط بصری برقرار نماید.

نمای بیرونی تئاتر شهر با کاشی های فیروزه ای زیبا در میان آجرهای سنتی آراسته شده و هم چنین در نماسازی آن از ویژگی جفت یا قرینه استفاده گردیده است که این مورد به همراه فرم استوانه ای باعث می شود بنا سمت و سوی خاصی را به مخاطب القا نکرده و وی را به کندوکاو وادارد. اما در نهایت با فضاسازی مناسب و ایجاد گشایش در مقابل ورودی، که گهگاه از آن به عنوان فضای نمایش خیابانی نیز استفاده می شود، ورودی بنا شاخص گردیده است. هم چنین حجم دندانه ای بالای تئاتر شهر نیز با ارتفاع گرفتن در بخش جنوبی بی جهت بودن بنا را تکذیب کرده و این حس را تقویت می کند که گویی این ساختمان رو به شمال جهت گرفته است.

پلان مدور تئاتر شهر ترکیبی از معماری یونان و روم باستان بوده و با الهام از بناهایی چون کلوسئوم انتخاب شده است. این نوع پلان در ابتدا برای ساخت بنای تکیه دولت، به عنوان نخستین سالن تئاتر کشور در زمان قاجار، به کار رفت و پس از آن سردارافخمی تصمیم گرفت برای طراحی رسمی ترین سالن تئاتر کشور نییز به شیوه ای مدرن از پلان مدور بهره بگیرد.

فضاهای داخلی بنای تئاتر شهر نیز با استفاده از پیچ و خم های هندسه بیرونی طرح حالتی رازگونه به خود گرفته است؛گویی همانگونه که ذات هنر است، فرد را به چالش کشیده و در خود اسیر می نماید. طراح به طرز هوشمندانه ای از امکانات پلان دایره ای در جهت استفاده حداکثری از فضاهای داخلی بهره برده است. سالن نمایش اصلی استوانه ای است که با استوانه بیرونی بنا هم مرکر نمی باشد. علاوه بر سالن نمایش اصلی، چند سالن دیگر و هم چنین فضاهای اداری و خدماتی نیز برای این مجموعه تعبیه شده است.

مطالب پیشنهادی:

پردیس سینما ملت

پلانتاریوم تهران؛ گنبد مینا

مجموعه تجاری – فرهنگی سینما آزادی

گردآوری در تحریریه پویانو|محمدیان